پارک گلدن گیت
پارک گلدن گیت
پارک گلدن گیت (به انگلیسی: Golden Gate Park) یک پارک شهری بزرگ است که در شهر سانفرانسیسکو ایالات کالیفرنیای آمریکا واقع شدهاست.
مساحت این بوستان ۴٫۱۲ کیلومتر مربع است و شکلی مستطیلی دارد. پارک گلدن گیت همشکل با سنترال پارک نیویورک است ولی مساحت آن ۲۰ درصد بیشتر از سنترال پارک است.
پارک گلدن گیت با سالانه ۱۳ میلیون بازدیدکننده، سومین پارک پربازدید ایالات متحده است.
فرهنگستان علوم کالیفرنیا که یک موزه بزرگ علوم طبیعی و نهاد پژوهشی است در این پارک قرار گرفتهاست. گلخانهای به نام «Conservatory of Flowers» و یک باغ گیاهشناسی از دیگر نقاط دیدنی این پارک است. ورزشگاه گلدن گیت و باغ ژاپنی از نقاط گردشی دیگر در این پارک است.
پارک ایبیراپوئرا
پارک ایبیراپوئرا (در زبان پرتغالی : Parque Ibirapuera) یک پارک عمومی معروف و مهم در شهر سائوپائولو، برزیل است. این پارک که در مرکز و جنوب این شهر واقع است، در سال ۱۹۵۴ افتتاح شد و اسکار نیمایر معمار و طراح آن است.
ژئوپارک
ژئوپارک منطقهای است که در آن، میراث زمین شناختی آن ناحیه، با مدیریتی دقیق و دائمی حفظ و نگهداری میشودو با وسعت کافی که مرزهای آن به وضوح مشخص شده و چندین پدیده بارز زمینشناسی در محدوده آن قرار گرفته باشد. این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون خود نقش مؤثری ایفا نماید. ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیدههای زمینشناسی از آثار تاریخی، بومشناسی، باستانشناسی و میراث فرهنگی و طبیعی دیگر برخوردار باشد..
تعاریف
ژئوپارک طبق تعریف یونسکو گستره ای است با مزهای کاملاً آشکار و پهنه کافی که دربرگیرنده چند پدیده زمین شناسی کمیاب و برجسته بوده و در آن گستره جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند نیز یافت شود. این گستره باید از برنامه های مدیریت گسترش و بهره برداری و طرح های حفاظتی برخوردار باشد و توان بالا بردن سطح اقتصادی جامعه محلی و جلب همکاری های مردمی را دارا باشد. افزون بر تعریف رسمی یونسکو می توان گفت: " ژئوپارک محدوده ای است که ویژگی اصلی آن وجود ژئوسایت های پر اهمیت، طبیعت و محیط زیست غنی، ویژگی های فرهنگی جذاب و از همه مهم تر مشارکت و حضور فعال جامعه محلی در برنامه های توسعه، حفاظت و پایداریست."
ژئوپارک در جهان
ثبت محدودههایی تحت حفاظت و مشخص برای گردشگری با عنوان ژئوپارک در دنیا از سال ۲۰۰۰ میلادی رواج دارد و تاکنون بیش از هشتاد ژئوپارک در دنیا به ثبت فهرست ژئوپارکهای جهانی یونسکو رسیدهاست. در حال حاضر چین اولین کشور آسیایی است که بیشترین تعداد ژئوپارک جهانی و ملی دارد. ژئوپارک جزیره قشم اولین ژئوپارک ایران و خاورمیانه است.
ژئوپارک در ایران
بطورکلی اکثر مناطق تحت حفاظت چهارگانه کشور قابلیت تیدیل به ژئوپارک ملی دارند و تعداد ۵۰ پتانسیل برای ژئوپارکهای آتی کشور پیشبینی شدهاست. هنوز در میان پژوهشگران مختلف مفاهیم مربوط به ژئوسایت و ژئوپارک مبهم ماندهاست درحالیکه ژئوپارک معنای وسیعتری از ژئوسایت دارد.
در اطلس توانمنديهاي ژئوپارك و ژئوتوريسم ايران،امريكاظمي 22 منطقه را در ايران به عنوان مناطق پيشنهادي براي معرفي و ثبت تحت عنوان ژئوپارك به تفصيل معرفي كرده است.
ژئوپارک ملی جلفا و ژئوپارک جهانی جلفا-ارسباران در شمال استان آذربایجان شرقی درمنطقه جلفا دومین محدوده پیشنهادی رسمی کشور به سازمان یونسکو است که شناسایی وپیشنهاد اولیه آنها توسط بهرام نکوئی صدری در سال ۱۳۸۷ انجام شدهاست.
ژئوپارک قشم
نخستین ژئوپارک خاورمیانه در جزیره قشم به عضویت شبکه جهانی ژئوپارکهای ملی تحتحمایت یونسکو درآمدهاست.
خروج ژئو پارک قشم از فهرست یونسکو
در دی ماه سال ۱۳۹۱ ، خبرگزاری مهر گزارش داد که ژئو پارک قشم ، به دلیل ناتوانی مدیران سازمان منطقه آزاد قشم در انجام معیارهای ثبت جهانی ژئوپارک از فهرست یونسکو خارج شد.
پارک جنگلی پردیسان
بوستان جنگلی پردیسان یکی از بوستانهای بزرگ و مشهور شهر تهران است. این بوستان در منطقه ۲ شهرداری تهران قرار دارد.
این بوستان که در شمال غربی تهران واقع شدهاست، از سمت شمال به بزرگراه همت و محله شهرک غرب، از شرق به بزرگراه شیخ فضلالله نوری، از غرب به مسیل رودخانه پونک و از سمت جنوب به بزرگراه حکیم و محله بلوار مرزداران محدود میشود. بزرگراه یادگار امام در راستای شمالی/جنوبی، این بوستان را به دو بخش تقسیم میکند که پیوند آنها به وسیله دو پل برقرار شدهاست.
از امکانات این بوستان میتوان به موزه تنوع زیستی، موزه آب و باغ وحش اشاره کرد. وجود موزه تنوع زیستی با انواع حیوانات و حشرات تاکسیدرمی شده، و بعضاً زنده، یکی دیگر از جذابیتهای این پارک جنگلی است. ساختمان سازمان حفاظت محیط زیست ایران نیز در قسمت جنوبی این بوستان قرار دارد.
به علت وجود چندین بزرگراه در اطراف پارک پردیسان، استقبال زیادی برای استفاده از این پارک پدید آمدهاست و بیشتر روزهای هفته و به ویژه روزهای تعطیل مردم برای استفاده از این پارک رهسپار شمال غرب تهران میشوند.
تاریخچه
طرح اولیه این بوستان در زمان پهلوی، و متعلق به یان مکهارگ آمریکایی میباشد.
بوستان قیطریه
بوستان قیطریه یکی از بوستانها (پارکها)ی شمال شهر تهران است. این بوستان در شمال بزرگراه صدر و انتهای خیابان قیطریه واقع است و از شمال به فرمانیه، از جنوب به میدان پیروز و بزرگراه صدر، از شرق به چیذر و از غرب به قیطریه و شریعتی محدود میشود.
بوستان قیطریه در گذشته باغی متعلق به خواهر تنی ناصرالدین شاه قاجار بوده و به روایت تاریخ میرزا تقی خان امیر کبیر ساختمانی که اکنون محل فرهنگسرا و کتابخانه پارک می باشد و در ضلع شمال غربی پارک واقع شده است را در آن احداث نمود. در ابتدأ این باغ بافتی جنگلی داشته است. در سال ۱٣٥٦ به همت شهردار وقت تهران مرحوم دکتر غلامرضا نیک پی که خود نوه دختری شاهزاده ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه بوده است با وقف قسمتی از زمینهای موروثی خود و با خرید و تجمیع باقیمانده باغ که در دست ورثه صارم الدوله، از نواده های قاجار، بود باغ بزرگ قیطریه را به پارک تبدیل می کند. به همین دلیل است که پارک قیطریه هندسه نامنظم دارد و مساحتی در حدود ۱۰۳۰۰۰ متر مربع دارد که فضای گلکاری و چمنکاری آن در کنار انبوه درختان قدیمی جلوه خاصی به آن داده است. استخر بوستان به شکل هندسی نامنظم است. گونههای درختی آن بیشتر نارون، کاج، سرو نقرهای و زبان گنجشک است. به دلیل راههای متعدد و تودرتو، این بوستان محل مناسبی برای ورزشهای مختلف فراهم آورده است.
فرهنگسرای ملل از سال ۱۳۷۳ در این بوستان شروع به کار کرده و فعالیتهای آموزشی و هنری مختلف را در خود جای داده و به مرکزی فرهنگی با امکانات کتابخانه و کلاسهای آموزشی برای ساکنان قیطریه تبدیل شده است.
بوستان ساعی
بوستان ساعی یا پارک ساعی یکی از بوستانهای عمومی تهران است که با مساحتی در حدود ۱۲ هکتار در خیابان ولیعصر و در منطقه ۶ شهرداری تهران واقع شدهاست. محل این پارک در سال ۱۳۲۴ توسط مهندس کریم ساعی درختکاری شد و در اختیار وزارت کشاورزی وقت قرار گرفت. سرانجام ایده طراحی اصلی پارک در دهه ۴۰ شکل گرفت و این پارک در سال ۱۳۴۲ با طراحی حسین محجوبی ساخته شد. تکمیل مراحل طراحی و ساخت پارک بین سالهای ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۲ ادامه یافت.
تاریخچه
در سال ۱۳۲۹ و به تلاش مهندس کریم ساعی، بوستان ساعی به شکل جنگلی بنیان گذاشته شد. پیشتر در سال ۱۳۲۴ زمین این بوستان درختکاری گردیده و در اختیار وزارت کشاورزی وقت قرار گرفته بود. پس از درگذشت مهندس ساعی به علت سانحه هوایی، این پارک همچنان به شکل گذشته و وابسته به وزارت کشاورزی باقی ماند. پس از توسعه شهر تهران در سال ۱۳۳۴ این پارک به شهرداری تهران واگذار گردید و پس از آن سازمان پارکها با تجهیز این پارک آن را عمومی کرد.
مشخصات
وسعت بوستان ساعی ۱۲۰۰۸۲ متر مربع و دارای شش ورودی است. در پی توسعه و تجهیز بوستان، بناهایی مانند جوی، برکه، آبشار و زمین بازی درست شدهاند و قسمتی از پارک نیز به باغ ژاپنی معروف است که پرندگان آبزی هم در آن قسمت نگهداری میشوند. در قسمت حیاتوحش پارک، حیوانات دیگری نیز نگهداری میشوند که از جملهٔ آنها میتوان به خرگوش٬ قوچ ٬ غاز٬ قو٬ مرغابی٬ سنجاب٬ طوطی وحشی و طاووس اشاره نمود. پوشش گیاهی پارک نیز بسیار متنوع میباشد و از میان آنها میتوان به چنار٬ کاج تهران٬ سرو شیرازی، سرو نقرهای، سرو بادبزنی، سرو تبری٬ برگبو، افرا، نارون، سدروس، ماگنولیا، یاس وحشی، ژنیگو، زالزالک، گردو و سیب اشاره کرد. در طراحی این پارک تلاش شده که بیشتر حرکتهای موجود، اسلیمی باشند تا یک نوع اختلاف سطح بوجود بیاید و از پله تا حد ممکن استفاده نشود.
بوستان جمشیدیه
بوستان جمشیدیه یا پارک سنگی جمشیدیه از زیباترین و دیدنیترین بوستانهای تهران است و با مساحتی حدود ۱۰ هکتار در انتهای خیابان شهید باهنر (نیاوران) واقع شده و از شمال به کوه کُلَکچال، از جنوب به باغ دولو، از شرق به خیابان جمشیدیه و از غرب به جاده کلکچال محدود است. از ویژگیهای اینپارک، دریاچه، آبشار مجاور و نیز آبنماهای سنگی است که جلوهای خاص دارند. این پارک در ابتدای مسیر اصلی صعود به پناهگاه کُلَکچال قرار دارد.
پارک جمشیدیه دارای چهار در ورودی است که ارتفاع در ورودی اول از سطح دریا ۱۸۲۰ متر و بالاتر از آن ۲۱۰۰ متر است.
بر پایهٔ نظرسنجی انجام شده مرکز تحقیقات و مطالعات رسانهای همشهری، بوستان جمشیدیه پس از بوستان ملت دومین پارکی است که یک شهروند تهرانی به یک میهمان غیر تهرانی معرفی میکند.
پارک ابوالقاسم فردوسی
ساخت بوستان فردوسی در سال ۱۳۷۵، انجام گرفت. این بوستان در راستای گسترش بوستان جمشیدیه است. مساحت پارک نزدیک به ۱۳۲٬۷۰۰ متر مربع است. آمیزش دو عنصر سنگ و گیاه در این پارک کوهستانی زیبایی خاصی را نمایان می سازد. مساحت گلکاری در این پارک ۶٬۳۱۷ متر مربع میباشد. در این پارک رستورانهای گوناگونی وجود دارد که هر یک از آنها نمادی از زیبایی و آداب و رسوم قومهای ایرانی را به نمایش میگذارند.
امکانات رفاهی
از امکانات این بوستان میتوان به آمفی تئاتر، رستوران، آبنما، مبلمان پارک (نیمک، سطل زباله، آبخوری، پایه چراغ)؛ فضای سبز (گیاهان پوششی، جنگلکاری، رز و درختچه، گل و گلکاری) نام برد. از دیگر امکانات رفاهی این پارک سرویسهای بهداشتی و روشنایی در شب با به کارگیری از ۱۷۵ تیر روشنایی است.
پارک جنگلی کوهسار
بوستان جنگلی کوهسار در شمالباختر شهر تهران واقع شده است. این بوستان جنگلی که در دامنهٔ رشتهکوه البرز قرار دارد در منطقه ۵ شهرداری تهران واقع شده است. بوستان جنگلی یا کوهستانی کوهسار در شمالباختر محلهٔ شهران و شمال محلهٔ کن قرار دارد. راه دسترسی به این بوستان از طریق بزرگراه آبشناسان (ایرانپارس) ممکن است. همچنین در درون بوستان، جادهٔ ماشینرو نیز وجود دارد که از طریق آن میتوان به مناطق بالایی بوستان دسترسی داشت. چون این بوستان چندان در میان مردم، شناخته شده نیست، محلی خلوت و بی سروصدا است.
بوستان نهجالبلاغه
دهکده گردشگری نهج البلاغه یا بوستان نهجالبلاغه یکی از پارکهای تهران میباشد که بیش از ۳۵ هکتار وسعت دارد و در بخش وسیعی از دره فرحزاد بین بزرگراه نیایش، بزرگراه همت و غرب بزرگراه یادگار امام احداث شدهاست. طول این بوستان یک و نیم کیلومتر و عرض متوسطش ۳۰۰ متر است. همچنین اختلاف ارتفاع سطح تا کف پارک، ۵۵ متر و دارای شیب بین ۱۰ تا ۳۵ درجه است.
بوستان نهجالبلاغه دارای هشت تراست پیادهرو طولی ۱۲۰۰ متری، سه تراست پیادهرو عرضی ۳۰۰ متری، ۹۰۰۰ متر مربع مسیر دوچرخهسواری، ۱۸۰۰ متر مربع فضای ورزش همگانی، ۸۰ واحد آلاچیق، دو پل عابر پیاده بر روی دره و صدها نیمکت و چراغ برق است. در عمیقترین نقطه این بوستان فضایی بکر و طبیعیای به چشم میخورد که آب حاصل از قناتها در آن جریان دارد. برای ساخت این بوستان یک میلیون و پانصد هزار ساعت کار انجام و بیش از ۱۵ میلیارد تومان نیز هزینه شدهاست. این بوستان همچنین دارای مسجد، پارکینگ ۷۵۰ واحدی، ۴۰ سرویس بهداشتی، فضاهای جانبی برای استراحت خانوادهها و سه مجموعه بازی برای کودکان میباشد.
بوستان آب و آتش
بوستان حضرت ابراهیم یا پارک آب و آتش یکی از پارکهای شهر تهران است. این پارک در تاریخ ۱۳۸۸/۰۴/۱۶ توسط محمد باقر قالیباف شهردار وقت تهران افتتاح گردید. این پارک دارای مساحتی بالغ بر ۲۴۰۰۰ مترمربع میباشد و دارای تجهیزاتی مانند چهار برج آتش و چادری ۷۰۰ متری با روی گردان ۳۷۰ نفری میباشد. این پارک که خیابان آفریقا نرسیده به چهارراه جهان کودک و در انتهای کوچه ژوبین واقع شدهاست، شامل پل ابریشم، لانه کبوتر، کالسکهرانی، فانوس دریایی، آبنما، برج آتش، آلاچیق و محیط سبز میباشد.
آب پاشی در پارک
در تابستان سال ۱۳۹۰، گروهی از جوانان -به عنوان تفریح- در پارک اقدام به آب پاشی به یکدیگر نمودند که این موضوع باعث برخورد پلیس با این افراد شد.
آمفی تئاتر بوستان آب و آتش
آمفی تئاتر آب و آتش که در گلستان حضرت ابراهیم واقع است، یک پوشش غشایی ۷۰۰ متر مربعی میباشد که روی به گرادیانی ۷۵۰ نفری دارد. در آمفی تئاتر آب و آتش ترکیب سازه و معماری، اساس طرح را تشکیل میدهد. جایگاه بتنی تماشاچیان خود به عنوان فونداسیون سازههای خرپایی پشتی عمل میکند. پارچه با اتصالات مفصلی از پشت به این خرپاهای فلزی به صورت قله و دره و از جلو به خرپای کابلی که به دو ستون جلویی منتهی میشود متصل است. هر کدام از این دو ستون نیز از پشت با ۴ کابل کشیده میشود. در لبههای پارچه و همچنین زیر و روی آن کابلهایی تعبیه شده است که نیروی پیشتنیدگی را در پارچه ایجاد میکند و آن را پایدار میسازد. از دیگر طرحهای مربوط به بوستان آب و آتش و همچنین اراضی عباس آباد میتوان به پل طبیعت و پل ابریشم ۲ اشاره کرد.
سیفیه
پارک سیفیه ملایر(باغ تاریخی سیفیه) یکی از قدیمیترین پارک کشور است که در سال ۱۳۰۴ توسط عبدالمحمد میرزا سیفالدوله یکی از نوههای فتحعلی شاه که در آن زمان حاکم ولایت ملایر بود احداث شد. این بوستان در شمال شرقی ملایر و در دامنه کوه گرمه ساخته شدهاست. مساحت آن در حدود ۱۰ هکتار است. این بوستان دارای درختان چنار کهنسال برای ایجاد سایه، حوضچهها و آبنما و جنگل مصنوعی بر روی تپهها است. این پارک توسط مهندسان ایتالیایی طراحی و ساخته شده است. در آن زمان نهاوند و تویسرکان یکی از توابع ملایر بوده است.
بوستان سیفیه دارای دو استخر، یک مسجد و یک ساختمان که محل سکونت سیفالدوله بودهاست. آب مورد نیاز آن از طریق احداث قناتی در ۸ کیلومتری زرک توسط مقنیان یزدی از کوههای اطراف به محوطه پارک انتقال یافت. مجموعه پارک و مقبره سیف الدوله تحت عنوان باغ ایرانی در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است.
بوستان ابوریحان
بوستان ابوریحان یکی از بوستانهای جنوبی کلانشهر تبریز است که در محلهٔ ابوریحان واقع شدهاست. این بوستان در یک سهراهی و در روبهروی یکی از ساختمانهای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز قرار گرفتهاست.
بوستان آنا
بوستان آنا یکی از بوستانهای جدید شهر تبریز است که در محلهٔ وزیرآباد واقع شدهاست. این بوستان که نخستین بوستان اختصاصی بانوان در شهر تبریز بهشمار میرود، برروی گورستان متروکهای احداث شدهاست. بوستان آنا سحرگاهان شاهد حضور عدهٔ زیادی از بانوان است.
بوستان آزادگان
بوستان آزادگان یکی از بوستانهای جدید شهر تبریز است که در محلهٔ شتربان واقع شدهاست. این بوستان برروی گورستان تاریخی شتربان احداث گردیدهاست. بوستان آزادگان در مجاورت خیابان اتحاد و در جنب ایستگاه آتشنشانی محلهٔ شتربان قرار گرفته و یکی از بوستانهای شمال شهر تبریز بهشمار میرود.
بوستان نور
بوستان نور یکی از بوستانهای شهر تبریز است که در غرب این شهر و در شهرک نور واقع شدهاست. این بوستان در ضلع شمالی خیابان نور غربی قرار گرفته و تنها بوستان موجود در سطح این شهرک بهشمار میرود.
بوستان خاقانی
بوستان خاقانی یکی از بوستانهای شهر تبریز است. این بوستان در جوار مسجد کبود واقع شدهاست و بوستانی سنتی محسوب میگردد.
بوستان مهر
بوستان مهر یکی از بوستانهای شهر تبریز است که در جنوب این شهر و در محلهٔ ابوریحان واقع شدهاست. در مجاورت این بوستان مسجدی قرار گرفتهاست.
بوستان ولیعصر
بوستان ولیعصر یکی از بوستانهای شهر تبریز است که در ورودی کوی ولیعصر و در مجاورت خیابان ولیعصر قرار گرفتهاست. این بوستان در ضلع شمال شرقی باغلارباغی واقع شدهاست.
بوستان بزرگ تبریز
بوستان بزرگ تبریز بزرگترین مجموعهٔ تفریحی شهر تبریز است که هماکنون بخشهایی از آن به بهرهبرداری رسیدهاست. این بوستان در شمال غرب شهر و در محل پیشین زمینهای کشاورزی ساخته میشود که حدود ۸ کیلومتر مربع وسعت دارد. رودخانههای تلخهرود و مهرانرود از این منطقه عبور میکنند. بوستان بزرگ تبریز شامل مجموعههای متعددی نظیر پیستهای اتومبیلسواری، اسبسواری و دوچرخهسواری، دریاچههای قایقرانی، رستوران، سالنهای سرپوشیدهٔ تفریحی، شهربازی و هتل خواهد بود.
بوستان دهخدا
بوستان دهخدا نام بوستانی در شهر قزوین است که در فاصله ی بین خط رفت و برگشت بلوار شهید بهشتی ساخته شده است . عرض این بوستان در بسیاری از مکان ها از ۳۰ متر هم فرا تر می رود . مساحت این بوستان ۳۹۳۰۰ متر مربع بوده و دارای امکاناتی از قبیل بازیگاه کودک ،وسایل ورزشی-بدنسازی ، سرویس بهداشتی ، آبخوری ، مبلمان پارکی ، نمازخانه می باشد.
شهر بازی
در زمان های گذشته از این بوستان مانند بوستان ملت به عنوان شهر بازی هم استفاده می کردند ولی با افزایش رو افزون شهر بازی ها در قزوین ادامه فعالیت این شهر بازی کم رنگ تر از گذشته شده است .
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی این بوستان چمن است و بیش ترین درخت در این بوستان درخت کاج می باشد.
بوستان ملت
بوستان ملت مشهد، یکی از مهمترین بوستانهای شهر مشهد میباشد که در غرب این شهر قرار گرفتهاست. چرخ و فلک این بوستان بزرگترین چرخ وفلک خاورمیانه و چهارمین چرخ و فلک مرتفع جهان میباشد.
تاریخچه
پارک ملت مشهد، قدیمیترین بوستان شهر مشهد در سال ۱۳۴۳ در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی در مکانی که آن زمان خارج شهر بود احداث گردید اما به دلیل به توسعه شهری، این بوستان اکنون در داخل شهر قرار گرفتهاست.
این بوستان در آن زمان توسط دو مهندس طراح انگلیسی به سبک بوستانهای انگلستان طراحی گردید ولی ساخت آن نهایتاً چندین سال بعد توسط مهندسین ایرانی به اتمام رسید.
موقعیت
بوستان ملت، در غرب شهر مشهد و در حاشیه بلوار وکیل آباد و در ضلع شمال غربی تقاطع آزادی قرار گرفتهاست.
میدان آزادی مشهد به دلیل همجواری با بوستان ملت از قدیم به عنوان «فلکه پارک» در میان مردم مصطلح بودهاست.
ویژگیها
مساحت این بوستان ۷۲۰ هزار متر مربع (۷۲ هکتار) است و شامل بیش از ۳۵ هزار اصله درخت به قدمت چند ده سالهاست. این بوستان از بزرگترین، قدیمی ترین و در عین حال دیدنی ترین بوستانهای مشهد و همچنین کشور به شمار میرود.
در ضلع شرقی این بوستان (همجوار تقاطع آزادی) دریاچهٔ بوستان قرار گرفتهاست که در پشت این دریاچه مجتمع جانبازان بوستان ملت راه اندازی شدهاست و به صورت ۲۴ ساعته به ۱۵۰ نفر از جانبازان قطع نخاعی خدمات ارائه میدهد. در مرکز بوستان ساختمان فرهنگی هنری امام رضا(ع) قرار دارد که شامل کتابخانه، کلاسهای فرهنگی هنری، مسجد و... میباشد. در داخل بوستان ملت همچنین شهربازی قرار گرفتهاست که قدیمی ترین شهربازی مشهد محسوب میشود.
در ضلع غربی بوستان (همجوار آزادشهر) زمینهای ورزشی بوستان قرار گرفتهاست. این زمینها شامل بزرگترین استخر روباز مشهد به مساحت ۱۲۵۰ مترمربع (طول ۵۰ متر و عرض ۲۵ متر و با عمق ۱ تا ۳ متر) با گنجایش ۴۰۰ نفر، زمین چمن فوتبال، والیبال، بسکتبال، تنیس، پیست اسکی و... میباشد. به علاوه دور تا دور بوستان، زمین مخصوص دویدن و ورزش قرار دارد.
«باغ رز» قسمتی سرپوشیده از بوستان و ویژهٔ بانوان است که دارای امکانات و تجهیزات ورزشی میباشد.
شهربازی
از قسمتهای مرکزی تا قسمتهای شرقی بوستان شهربازی قرار گرفتهاست. این شهربازی در سال ۱۳۵۱ خورشیدی احداث شد و اولین شهربازی مشهد به حساب میآید. این شهربازی تا به امروز تغییرات بسیار زیادی کردهاست. چرخ و فلک (فانفار) این شهر بازی با قطر ۸۰ متر بزرگترین چرخ و فلک خاورمیانه و سومین چرخ و فلک مرتفع در دنیا(پس از چرخ و فلک توکیو و لندن) میباشد. این چرخ و فلک ۲۵۰ تنی در سال ۱۳۸۴ به بهره برداری رسید و قادر است در هر دور خود ۴۵۰ نفر را تا ۸۰ متر بالا ببرد. لازم به ذکر است این چرخ فلک را بخش خصوصی، طی دو سال نصب و راه اندازی کرده است و این مجموعه اولین دارنده استاندارد تجهیزات شهربازی در کشور است که از سال 1390 به عضویت اتحادیه جهانی IAAPA در آمده است.
بوستان ملت
بوستان ملت یا پارک ملت، بوستانی در تهران است که از شرق به خیابان ولیعصر، از جنوب به بزرگراه نیایش، از غرب به مجموعه ورزشی انقلاب و از شمال به ساختمان مرکزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران محدود میشود. این بوستان از سال ۱۳۴۵ به ابتکار فرح پهلوی در شمال شهر تهران ساخته شد. این بوستان پیش از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ پارک شاهنشاهی نامیده میشد.
تاریخچه
این بوستان نخست زمینی بایر بود که با توجّه به موقعیت خاص آن کار احداثش از سال ۱۳۴۵ خورشیدی در ۲ فاز متفاوت آغاز شد. فاز اول، آن بخشی از پارک را شامل میشد که به موازات خیابان ولیعصر قرار داشته و «بلوار کنار جاده» نامیده میشد و بهصورت بلواری بهطول ۱۰۰۰ متر بَرِ خیابان ولیعصر در سال ۱۳۴۷ به بهرهبرداری رسید. کار ساخت فاز دوم بر پایهٔ طرحی از پارکسازی انگلیسی و با الهام از بوستانهای آن کشور در تپههای غربی ادامه یافت و در ۱۳۵۳ به بهرهبرداری رسید. این بخش از پارک از شمال به صدا و سیما، از جنوب به خیابان نیایش و از غرب به باشگاه انقلاب میرسد.
بر پایهٔ نظرسنجی انجام شده مرکز تحقیقات و مطالعات رسانهای همشهری، بوستان ملت نخستین بوستانی است که یک شهروند تهرانی به یک میهمان غیر تهرانی معرفی میکند.
باغ خدایان
باغ خدایان یا گاردن آو د گادز (به انگلیسی: Garden of the Gods) تاسیس ۱۹۰۹، پارکی طبیعی در ایالت کلرادو در ایالات متحده آمریکا است.
این پارک که ۱۳۰۰ هکتار مساحت دارد حاوی چشماندازهای طبیعی فراوان یا صخرههایی با شکلهای غریبی است.
این پارک در نزدیکی شهر کلرادو اسپرینگز است.
بوستان گیاهشناسی سن آنتونیو
بوستان گیاهشناسی سن آنتونیو (به انگلیسی: San Antonio Botanical Garden) نام یک بوستان عمومی گیاهشناسی در شهر سن آنتونیو در تگزاس است.
این باغ گیاهشناسی در سال ۱۹۸۰ بنا گردید و ۱۳٫۳۵ هکتار وسعت دارد.
معماری
ساختمانهای این موزه توسط معمار آرژانتینی امیلیو آمباز طراحی گردید.
مدیسن اسکوئر گاردن
مَدیسون اِسکوئِر گاردِن (به انگلیسی: Madison Square Garden) که با نامهای اماسجی (MSG)، گاردن (Garden) و همینطور مشهورترین صحنهٔ جهان نیز شناخته میشود، از مراکز عمومی و تفریحی نیویورک در کشورآمریکا است. این مرکز سرپوشیده میباشد. مدیسون اسکوئر گاردن خانهٔ تیمهای ورزشی نیویورک رنجرز و نیویورک نیکز نیز است. علاوهبر مسابقات، کنسرتها و ویژهبرنامههایی همانند مراسم اهدای جایزهٔ گِرَمی نیز در این محل برگزار شده است. همچنین نمایش سگ وستمینستر کنل کلاب نیز در این محل به صورت سالیانه برگزار میشود.
مدیوسن اسکوئر گاردن بعد از ورزشگاه منچستر ایوینینگ نیوز آرنا در شهر منچستر انگلستان و ورزشگاه اُتو آرنا در لندن انگلستان، شلوغترین صحنه یا آرِنای جهان (Arena) در عرصهٔ کنسرتهای موسیقی است.
پارک آبی فورت وورث
پارک آبی شهر فورت وورث (Fort Worth Water Gardens) یکی از پارکهای مشهور تگزاس در ایالات متحده آمریکاست.
این پارک آبی در مرکز شهر فورت وورث در تگزاس قرار دارد و توسط استاد بزرگ معماری فیلیپ جانسون و نیز جان بورگی طراحی گردیده است.
پارک گلدن گیت (به انگلیسی: Golden Gate Park) یک پارک شهری بزرگ است که در شهر سانفرانسیسکو ایالات کالیفرنیای آمریکا واقع شدهاست.
مساحت این بوستان ۴٫۱۲ کیلومتر مربع است و شکلی مستطیلی دارد. پارک گلدن گیت همشکل با سنترال پارک نیویورک است ولی مساحت آن ۲۰ درصد بیشتر از سنترال پارک است.
پارک گلدن گیت با سالانه ۱۳ میلیون بازدیدکننده، سومین پارک پربازدید ایالات متحده است.
فرهنگستان علوم کالیفرنیا که یک موزه بزرگ علوم طبیعی و نهاد پژوهشی است در این پارک قرار گرفتهاست. گلخانهای به نام «Conservatory of Flowers» و یک باغ گیاهشناسی از دیگر نقاط دیدنی این پارک است. ورزشگاه گلدن گیت و باغ ژاپنی از نقاط گردشی دیگر در این پارک است.
پارک ایبیراپوئرا
پارک ایبیراپوئرا (در زبان پرتغالی : Parque Ibirapuera) یک پارک عمومی معروف و مهم در شهر سائوپائولو، برزیل است. این پارک که در مرکز و جنوب این شهر واقع است، در سال ۱۹۵۴ افتتاح شد و اسکار نیمایر معمار و طراح آن است.
ژئوپارک
ژئوپارک منطقهای است که در آن، میراث زمین شناختی آن ناحیه، با مدیریتی دقیق و دائمی حفظ و نگهداری میشودو با وسعت کافی که مرزهای آن به وضوح مشخص شده و چندین پدیده بارز زمینشناسی در محدوده آن قرار گرفته باشد. این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون خود نقش مؤثری ایفا نماید. ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیدههای زمینشناسی از آثار تاریخی، بومشناسی، باستانشناسی و میراث فرهنگی و طبیعی دیگر برخوردار باشد..
تعاریف
ژئوپارک طبق تعریف یونسکو گستره ای است با مزهای کاملاً آشکار و پهنه کافی که دربرگیرنده چند پدیده زمین شناسی کمیاب و برجسته بوده و در آن گستره جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند نیز یافت شود. این گستره باید از برنامه های مدیریت گسترش و بهره برداری و طرح های حفاظتی برخوردار باشد و توان بالا بردن سطح اقتصادی جامعه محلی و جلب همکاری های مردمی را دارا باشد. افزون بر تعریف رسمی یونسکو می توان گفت: " ژئوپارک محدوده ای است که ویژگی اصلی آن وجود ژئوسایت های پر اهمیت، طبیعت و محیط زیست غنی، ویژگی های فرهنگی جذاب و از همه مهم تر مشارکت و حضور فعال جامعه محلی در برنامه های توسعه، حفاظت و پایداریست."
ژئوپارک در جهان
ثبت محدودههایی تحت حفاظت و مشخص برای گردشگری با عنوان ژئوپارک در دنیا از سال ۲۰۰۰ میلادی رواج دارد و تاکنون بیش از هشتاد ژئوپارک در دنیا به ثبت فهرست ژئوپارکهای جهانی یونسکو رسیدهاست. در حال حاضر چین اولین کشور آسیایی است که بیشترین تعداد ژئوپارک جهانی و ملی دارد. ژئوپارک جزیره قشم اولین ژئوپارک ایران و خاورمیانه است.
ژئوپارک در ایران
بطورکلی اکثر مناطق تحت حفاظت چهارگانه کشور قابلیت تیدیل به ژئوپارک ملی دارند و تعداد ۵۰ پتانسیل برای ژئوپارکهای آتی کشور پیشبینی شدهاست. هنوز در میان پژوهشگران مختلف مفاهیم مربوط به ژئوسایت و ژئوپارک مبهم ماندهاست درحالیکه ژئوپارک معنای وسیعتری از ژئوسایت دارد.
در اطلس توانمنديهاي ژئوپارك و ژئوتوريسم ايران،امريكاظمي 22 منطقه را در ايران به عنوان مناطق پيشنهادي براي معرفي و ثبت تحت عنوان ژئوپارك به تفصيل معرفي كرده است.
ژئوپارک ملی جلفا و ژئوپارک جهانی جلفا-ارسباران در شمال استان آذربایجان شرقی درمنطقه جلفا دومین محدوده پیشنهادی رسمی کشور به سازمان یونسکو است که شناسایی وپیشنهاد اولیه آنها توسط بهرام نکوئی صدری در سال ۱۳۸۷ انجام شدهاست.
ژئوپارک قشم
نخستین ژئوپارک خاورمیانه در جزیره قشم به عضویت شبکه جهانی ژئوپارکهای ملی تحتحمایت یونسکو درآمدهاست.
خروج ژئو پارک قشم از فهرست یونسکو
در دی ماه سال ۱۳۹۱ ، خبرگزاری مهر گزارش داد که ژئو پارک قشم ، به دلیل ناتوانی مدیران سازمان منطقه آزاد قشم در انجام معیارهای ثبت جهانی ژئوپارک از فهرست یونسکو خارج شد.
پارک جنگلی پردیسان
بوستان جنگلی پردیسان یکی از بوستانهای بزرگ و مشهور شهر تهران است. این بوستان در منطقه ۲ شهرداری تهران قرار دارد.
این بوستان که در شمال غربی تهران واقع شدهاست، از سمت شمال به بزرگراه همت و محله شهرک غرب، از شرق به بزرگراه شیخ فضلالله نوری، از غرب به مسیل رودخانه پونک و از سمت جنوب به بزرگراه حکیم و محله بلوار مرزداران محدود میشود. بزرگراه یادگار امام در راستای شمالی/جنوبی، این بوستان را به دو بخش تقسیم میکند که پیوند آنها به وسیله دو پل برقرار شدهاست.
از امکانات این بوستان میتوان به موزه تنوع زیستی، موزه آب و باغ وحش اشاره کرد. وجود موزه تنوع زیستی با انواع حیوانات و حشرات تاکسیدرمی شده، و بعضاً زنده، یکی دیگر از جذابیتهای این پارک جنگلی است. ساختمان سازمان حفاظت محیط زیست ایران نیز در قسمت جنوبی این بوستان قرار دارد.
به علت وجود چندین بزرگراه در اطراف پارک پردیسان، استقبال زیادی برای استفاده از این پارک پدید آمدهاست و بیشتر روزهای هفته و به ویژه روزهای تعطیل مردم برای استفاده از این پارک رهسپار شمال غرب تهران میشوند.
تاریخچه
طرح اولیه این بوستان در زمان پهلوی، و متعلق به یان مکهارگ آمریکایی میباشد.
بوستان قیطریه
بوستان قیطریه یکی از بوستانها (پارکها)ی شمال شهر تهران است. این بوستان در شمال بزرگراه صدر و انتهای خیابان قیطریه واقع است و از شمال به فرمانیه، از جنوب به میدان پیروز و بزرگراه صدر، از شرق به چیذر و از غرب به قیطریه و شریعتی محدود میشود.
بوستان قیطریه در گذشته باغی متعلق به خواهر تنی ناصرالدین شاه قاجار بوده و به روایت تاریخ میرزا تقی خان امیر کبیر ساختمانی که اکنون محل فرهنگسرا و کتابخانه پارک می باشد و در ضلع شمال غربی پارک واقع شده است را در آن احداث نمود. در ابتدأ این باغ بافتی جنگلی داشته است. در سال ۱٣٥٦ به همت شهردار وقت تهران مرحوم دکتر غلامرضا نیک پی که خود نوه دختری شاهزاده ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه بوده است با وقف قسمتی از زمینهای موروثی خود و با خرید و تجمیع باقیمانده باغ که در دست ورثه صارم الدوله، از نواده های قاجار، بود باغ بزرگ قیطریه را به پارک تبدیل می کند. به همین دلیل است که پارک قیطریه هندسه نامنظم دارد و مساحتی در حدود ۱۰۳۰۰۰ متر مربع دارد که فضای گلکاری و چمنکاری آن در کنار انبوه درختان قدیمی جلوه خاصی به آن داده است. استخر بوستان به شکل هندسی نامنظم است. گونههای درختی آن بیشتر نارون، کاج، سرو نقرهای و زبان گنجشک است. به دلیل راههای متعدد و تودرتو، این بوستان محل مناسبی برای ورزشهای مختلف فراهم آورده است.
فرهنگسرای ملل از سال ۱۳۷۳ در این بوستان شروع به کار کرده و فعالیتهای آموزشی و هنری مختلف را در خود جای داده و به مرکزی فرهنگی با امکانات کتابخانه و کلاسهای آموزشی برای ساکنان قیطریه تبدیل شده است.
بوستان ساعی
بوستان ساعی یا پارک ساعی یکی از بوستانهای عمومی تهران است که با مساحتی در حدود ۱۲ هکتار در خیابان ولیعصر و در منطقه ۶ شهرداری تهران واقع شدهاست. محل این پارک در سال ۱۳۲۴ توسط مهندس کریم ساعی درختکاری شد و در اختیار وزارت کشاورزی وقت قرار گرفت. سرانجام ایده طراحی اصلی پارک در دهه ۴۰ شکل گرفت و این پارک در سال ۱۳۴۲ با طراحی حسین محجوبی ساخته شد. تکمیل مراحل طراحی و ساخت پارک بین سالهای ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۲ ادامه یافت.
تاریخچه
در سال ۱۳۲۹ و به تلاش مهندس کریم ساعی، بوستان ساعی به شکل جنگلی بنیان گذاشته شد. پیشتر در سال ۱۳۲۴ زمین این بوستان درختکاری گردیده و در اختیار وزارت کشاورزی وقت قرار گرفته بود. پس از درگذشت مهندس ساعی به علت سانحه هوایی، این پارک همچنان به شکل گذشته و وابسته به وزارت کشاورزی باقی ماند. پس از توسعه شهر تهران در سال ۱۳۳۴ این پارک به شهرداری تهران واگذار گردید و پس از آن سازمان پارکها با تجهیز این پارک آن را عمومی کرد.
مشخصات
وسعت بوستان ساعی ۱۲۰۰۸۲ متر مربع و دارای شش ورودی است. در پی توسعه و تجهیز بوستان، بناهایی مانند جوی، برکه، آبشار و زمین بازی درست شدهاند و قسمتی از پارک نیز به باغ ژاپنی معروف است که پرندگان آبزی هم در آن قسمت نگهداری میشوند. در قسمت حیاتوحش پارک، حیوانات دیگری نیز نگهداری میشوند که از جملهٔ آنها میتوان به خرگوش٬ قوچ ٬ غاز٬ قو٬ مرغابی٬ سنجاب٬ طوطی وحشی و طاووس اشاره نمود. پوشش گیاهی پارک نیز بسیار متنوع میباشد و از میان آنها میتوان به چنار٬ کاج تهران٬ سرو شیرازی، سرو نقرهای، سرو بادبزنی، سرو تبری٬ برگبو، افرا، نارون، سدروس، ماگنولیا، یاس وحشی، ژنیگو، زالزالک، گردو و سیب اشاره کرد. در طراحی این پارک تلاش شده که بیشتر حرکتهای موجود، اسلیمی باشند تا یک نوع اختلاف سطح بوجود بیاید و از پله تا حد ممکن استفاده نشود.
بوستان جمشیدیه
بوستان جمشیدیه یا پارک سنگی جمشیدیه از زیباترین و دیدنیترین بوستانهای تهران است و با مساحتی حدود ۱۰ هکتار در انتهای خیابان شهید باهنر (نیاوران) واقع شده و از شمال به کوه کُلَکچال، از جنوب به باغ دولو، از شرق به خیابان جمشیدیه و از غرب به جاده کلکچال محدود است. از ویژگیهای اینپارک، دریاچه، آبشار مجاور و نیز آبنماهای سنگی است که جلوهای خاص دارند. این پارک در ابتدای مسیر اصلی صعود به پناهگاه کُلَکچال قرار دارد.
پارک جمشیدیه دارای چهار در ورودی است که ارتفاع در ورودی اول از سطح دریا ۱۸۲۰ متر و بالاتر از آن ۲۱۰۰ متر است.
بر پایهٔ نظرسنجی انجام شده مرکز تحقیقات و مطالعات رسانهای همشهری، بوستان جمشیدیه پس از بوستان ملت دومین پارکی است که یک شهروند تهرانی به یک میهمان غیر تهرانی معرفی میکند.
پارک ابوالقاسم فردوسی
ساخت بوستان فردوسی در سال ۱۳۷۵، انجام گرفت. این بوستان در راستای گسترش بوستان جمشیدیه است. مساحت پارک نزدیک به ۱۳۲٬۷۰۰ متر مربع است. آمیزش دو عنصر سنگ و گیاه در این پارک کوهستانی زیبایی خاصی را نمایان می سازد. مساحت گلکاری در این پارک ۶٬۳۱۷ متر مربع میباشد. در این پارک رستورانهای گوناگونی وجود دارد که هر یک از آنها نمادی از زیبایی و آداب و رسوم قومهای ایرانی را به نمایش میگذارند.
امکانات رفاهی
از امکانات این بوستان میتوان به آمفی تئاتر، رستوران، آبنما، مبلمان پارک (نیمک، سطل زباله، آبخوری، پایه چراغ)؛ فضای سبز (گیاهان پوششی، جنگلکاری، رز و درختچه، گل و گلکاری) نام برد. از دیگر امکانات رفاهی این پارک سرویسهای بهداشتی و روشنایی در شب با به کارگیری از ۱۷۵ تیر روشنایی است.
پارک جنگلی کوهسار
بوستان جنگلی کوهسار در شمالباختر شهر تهران واقع شده است. این بوستان جنگلی که در دامنهٔ رشتهکوه البرز قرار دارد در منطقه ۵ شهرداری تهران واقع شده است. بوستان جنگلی یا کوهستانی کوهسار در شمالباختر محلهٔ شهران و شمال محلهٔ کن قرار دارد. راه دسترسی به این بوستان از طریق بزرگراه آبشناسان (ایرانپارس) ممکن است. همچنین در درون بوستان، جادهٔ ماشینرو نیز وجود دارد که از طریق آن میتوان به مناطق بالایی بوستان دسترسی داشت. چون این بوستان چندان در میان مردم، شناخته شده نیست، محلی خلوت و بی سروصدا است.
بوستان نهجالبلاغه
دهکده گردشگری نهج البلاغه یا بوستان نهجالبلاغه یکی از پارکهای تهران میباشد که بیش از ۳۵ هکتار وسعت دارد و در بخش وسیعی از دره فرحزاد بین بزرگراه نیایش، بزرگراه همت و غرب بزرگراه یادگار امام احداث شدهاست. طول این بوستان یک و نیم کیلومتر و عرض متوسطش ۳۰۰ متر است. همچنین اختلاف ارتفاع سطح تا کف پارک، ۵۵ متر و دارای شیب بین ۱۰ تا ۳۵ درجه است.
بوستان نهجالبلاغه دارای هشت تراست پیادهرو طولی ۱۲۰۰ متری، سه تراست پیادهرو عرضی ۳۰۰ متری، ۹۰۰۰ متر مربع مسیر دوچرخهسواری، ۱۸۰۰ متر مربع فضای ورزش همگانی، ۸۰ واحد آلاچیق، دو پل عابر پیاده بر روی دره و صدها نیمکت و چراغ برق است. در عمیقترین نقطه این بوستان فضایی بکر و طبیعیای به چشم میخورد که آب حاصل از قناتها در آن جریان دارد. برای ساخت این بوستان یک میلیون و پانصد هزار ساعت کار انجام و بیش از ۱۵ میلیارد تومان نیز هزینه شدهاست. این بوستان همچنین دارای مسجد، پارکینگ ۷۵۰ واحدی، ۴۰ سرویس بهداشتی، فضاهای جانبی برای استراحت خانوادهها و سه مجموعه بازی برای کودکان میباشد.
بوستان آب و آتش
بوستان حضرت ابراهیم یا پارک آب و آتش یکی از پارکهای شهر تهران است. این پارک در تاریخ ۱۳۸۸/۰۴/۱۶ توسط محمد باقر قالیباف شهردار وقت تهران افتتاح گردید. این پارک دارای مساحتی بالغ بر ۲۴۰۰۰ مترمربع میباشد و دارای تجهیزاتی مانند چهار برج آتش و چادری ۷۰۰ متری با روی گردان ۳۷۰ نفری میباشد. این پارک که خیابان آفریقا نرسیده به چهارراه جهان کودک و در انتهای کوچه ژوبین واقع شدهاست، شامل پل ابریشم، لانه کبوتر، کالسکهرانی، فانوس دریایی، آبنما، برج آتش، آلاچیق و محیط سبز میباشد.
آب پاشی در پارک
در تابستان سال ۱۳۹۰، گروهی از جوانان -به عنوان تفریح- در پارک اقدام به آب پاشی به یکدیگر نمودند که این موضوع باعث برخورد پلیس با این افراد شد.
آمفی تئاتر بوستان آب و آتش
آمفی تئاتر آب و آتش که در گلستان حضرت ابراهیم واقع است، یک پوشش غشایی ۷۰۰ متر مربعی میباشد که روی به گرادیانی ۷۵۰ نفری دارد. در آمفی تئاتر آب و آتش ترکیب سازه و معماری، اساس طرح را تشکیل میدهد. جایگاه بتنی تماشاچیان خود به عنوان فونداسیون سازههای خرپایی پشتی عمل میکند. پارچه با اتصالات مفصلی از پشت به این خرپاهای فلزی به صورت قله و دره و از جلو به خرپای کابلی که به دو ستون جلویی منتهی میشود متصل است. هر کدام از این دو ستون نیز از پشت با ۴ کابل کشیده میشود. در لبههای پارچه و همچنین زیر و روی آن کابلهایی تعبیه شده است که نیروی پیشتنیدگی را در پارچه ایجاد میکند و آن را پایدار میسازد. از دیگر طرحهای مربوط به بوستان آب و آتش و همچنین اراضی عباس آباد میتوان به پل طبیعت و پل ابریشم ۲ اشاره کرد.
سیفیه
پارک سیفیه ملایر(باغ تاریخی سیفیه) یکی از قدیمیترین پارک کشور است که در سال ۱۳۰۴ توسط عبدالمحمد میرزا سیفالدوله یکی از نوههای فتحعلی شاه که در آن زمان حاکم ولایت ملایر بود احداث شد. این بوستان در شمال شرقی ملایر و در دامنه کوه گرمه ساخته شدهاست. مساحت آن در حدود ۱۰ هکتار است. این بوستان دارای درختان چنار کهنسال برای ایجاد سایه، حوضچهها و آبنما و جنگل مصنوعی بر روی تپهها است. این پارک توسط مهندسان ایتالیایی طراحی و ساخته شده است. در آن زمان نهاوند و تویسرکان یکی از توابع ملایر بوده است.
بوستان سیفیه دارای دو استخر، یک مسجد و یک ساختمان که محل سکونت سیفالدوله بودهاست. آب مورد نیاز آن از طریق احداث قناتی در ۸ کیلومتری زرک توسط مقنیان یزدی از کوههای اطراف به محوطه پارک انتقال یافت. مجموعه پارک و مقبره سیف الدوله تحت عنوان باغ ایرانی در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است.
بوستان ابوریحان
بوستان ابوریحان یکی از بوستانهای جنوبی کلانشهر تبریز است که در محلهٔ ابوریحان واقع شدهاست. این بوستان در یک سهراهی و در روبهروی یکی از ساختمانهای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز قرار گرفتهاست.
بوستان آنا
بوستان آنا یکی از بوستانهای جدید شهر تبریز است که در محلهٔ وزیرآباد واقع شدهاست. این بوستان که نخستین بوستان اختصاصی بانوان در شهر تبریز بهشمار میرود، برروی گورستان متروکهای احداث شدهاست. بوستان آنا سحرگاهان شاهد حضور عدهٔ زیادی از بانوان است.
بوستان آزادگان
بوستان آزادگان یکی از بوستانهای جدید شهر تبریز است که در محلهٔ شتربان واقع شدهاست. این بوستان برروی گورستان تاریخی شتربان احداث گردیدهاست. بوستان آزادگان در مجاورت خیابان اتحاد و در جنب ایستگاه آتشنشانی محلهٔ شتربان قرار گرفته و یکی از بوستانهای شمال شهر تبریز بهشمار میرود.
بوستان نور
بوستان نور یکی از بوستانهای شهر تبریز است که در غرب این شهر و در شهرک نور واقع شدهاست. این بوستان در ضلع شمالی خیابان نور غربی قرار گرفته و تنها بوستان موجود در سطح این شهرک بهشمار میرود.
بوستان خاقانی
بوستان خاقانی یکی از بوستانهای شهر تبریز است. این بوستان در جوار مسجد کبود واقع شدهاست و بوستانی سنتی محسوب میگردد.
بوستان مهر
بوستان مهر یکی از بوستانهای شهر تبریز است که در جنوب این شهر و در محلهٔ ابوریحان واقع شدهاست. در مجاورت این بوستان مسجدی قرار گرفتهاست.
بوستان ولیعصر
بوستان ولیعصر یکی از بوستانهای شهر تبریز است که در ورودی کوی ولیعصر و در مجاورت خیابان ولیعصر قرار گرفتهاست. این بوستان در ضلع شمال شرقی باغلارباغی واقع شدهاست.
بوستان بزرگ تبریز
بوستان بزرگ تبریز بزرگترین مجموعهٔ تفریحی شهر تبریز است که هماکنون بخشهایی از آن به بهرهبرداری رسیدهاست. این بوستان در شمال غرب شهر و در محل پیشین زمینهای کشاورزی ساخته میشود که حدود ۸ کیلومتر مربع وسعت دارد. رودخانههای تلخهرود و مهرانرود از این منطقه عبور میکنند. بوستان بزرگ تبریز شامل مجموعههای متعددی نظیر پیستهای اتومبیلسواری، اسبسواری و دوچرخهسواری، دریاچههای قایقرانی، رستوران، سالنهای سرپوشیدهٔ تفریحی، شهربازی و هتل خواهد بود.
بوستان دهخدا
بوستان دهخدا نام بوستانی در شهر قزوین است که در فاصله ی بین خط رفت و برگشت بلوار شهید بهشتی ساخته شده است . عرض این بوستان در بسیاری از مکان ها از ۳۰ متر هم فرا تر می رود . مساحت این بوستان ۳۹۳۰۰ متر مربع بوده و دارای امکاناتی از قبیل بازیگاه کودک ،وسایل ورزشی-بدنسازی ، سرویس بهداشتی ، آبخوری ، مبلمان پارکی ، نمازخانه می باشد.
شهر بازی
در زمان های گذشته از این بوستان مانند بوستان ملت به عنوان شهر بازی هم استفاده می کردند ولی با افزایش رو افزون شهر بازی ها در قزوین ادامه فعالیت این شهر بازی کم رنگ تر از گذشته شده است .
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی این بوستان چمن است و بیش ترین درخت در این بوستان درخت کاج می باشد.
بوستان ملت
بوستان ملت مشهد، یکی از مهمترین بوستانهای شهر مشهد میباشد که در غرب این شهر قرار گرفتهاست. چرخ و فلک این بوستان بزرگترین چرخ وفلک خاورمیانه و چهارمین چرخ و فلک مرتفع جهان میباشد.
تاریخچه
پارک ملت مشهد، قدیمیترین بوستان شهر مشهد در سال ۱۳۴۳ در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی در مکانی که آن زمان خارج شهر بود احداث گردید اما به دلیل به توسعه شهری، این بوستان اکنون در داخل شهر قرار گرفتهاست.
این بوستان در آن زمان توسط دو مهندس طراح انگلیسی به سبک بوستانهای انگلستان طراحی گردید ولی ساخت آن نهایتاً چندین سال بعد توسط مهندسین ایرانی به اتمام رسید.
موقعیت
بوستان ملت، در غرب شهر مشهد و در حاشیه بلوار وکیل آباد و در ضلع شمال غربی تقاطع آزادی قرار گرفتهاست.
میدان آزادی مشهد به دلیل همجواری با بوستان ملت از قدیم به عنوان «فلکه پارک» در میان مردم مصطلح بودهاست.
ویژگیها
مساحت این بوستان ۷۲۰ هزار متر مربع (۷۲ هکتار) است و شامل بیش از ۳۵ هزار اصله درخت به قدمت چند ده سالهاست. این بوستان از بزرگترین، قدیمی ترین و در عین حال دیدنی ترین بوستانهای مشهد و همچنین کشور به شمار میرود.
در ضلع شرقی این بوستان (همجوار تقاطع آزادی) دریاچهٔ بوستان قرار گرفتهاست که در پشت این دریاچه مجتمع جانبازان بوستان ملت راه اندازی شدهاست و به صورت ۲۴ ساعته به ۱۵۰ نفر از جانبازان قطع نخاعی خدمات ارائه میدهد. در مرکز بوستان ساختمان فرهنگی هنری امام رضا(ع) قرار دارد که شامل کتابخانه، کلاسهای فرهنگی هنری، مسجد و... میباشد. در داخل بوستان ملت همچنین شهربازی قرار گرفتهاست که قدیمی ترین شهربازی مشهد محسوب میشود.
در ضلع غربی بوستان (همجوار آزادشهر) زمینهای ورزشی بوستان قرار گرفتهاست. این زمینها شامل بزرگترین استخر روباز مشهد به مساحت ۱۲۵۰ مترمربع (طول ۵۰ متر و عرض ۲۵ متر و با عمق ۱ تا ۳ متر) با گنجایش ۴۰۰ نفر، زمین چمن فوتبال، والیبال، بسکتبال، تنیس، پیست اسکی و... میباشد. به علاوه دور تا دور بوستان، زمین مخصوص دویدن و ورزش قرار دارد.
«باغ رز» قسمتی سرپوشیده از بوستان و ویژهٔ بانوان است که دارای امکانات و تجهیزات ورزشی میباشد.
شهربازی
از قسمتهای مرکزی تا قسمتهای شرقی بوستان شهربازی قرار گرفتهاست. این شهربازی در سال ۱۳۵۱ خورشیدی احداث شد و اولین شهربازی مشهد به حساب میآید. این شهربازی تا به امروز تغییرات بسیار زیادی کردهاست. چرخ و فلک (فانفار) این شهر بازی با قطر ۸۰ متر بزرگترین چرخ و فلک خاورمیانه و سومین چرخ و فلک مرتفع در دنیا(پس از چرخ و فلک توکیو و لندن) میباشد. این چرخ و فلک ۲۵۰ تنی در سال ۱۳۸۴ به بهره برداری رسید و قادر است در هر دور خود ۴۵۰ نفر را تا ۸۰ متر بالا ببرد. لازم به ذکر است این چرخ فلک را بخش خصوصی، طی دو سال نصب و راه اندازی کرده است و این مجموعه اولین دارنده استاندارد تجهیزات شهربازی در کشور است که از سال 1390 به عضویت اتحادیه جهانی IAAPA در آمده است.
بوستان ملت
بوستان ملت یا پارک ملت، بوستانی در تهران است که از شرق به خیابان ولیعصر، از جنوب به بزرگراه نیایش، از غرب به مجموعه ورزشی انقلاب و از شمال به ساختمان مرکزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران محدود میشود. این بوستان از سال ۱۳۴۵ به ابتکار فرح پهلوی در شمال شهر تهران ساخته شد. این بوستان پیش از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ پارک شاهنشاهی نامیده میشد.
تاریخچه
این بوستان نخست زمینی بایر بود که با توجّه به موقعیت خاص آن کار احداثش از سال ۱۳۴۵ خورشیدی در ۲ فاز متفاوت آغاز شد. فاز اول، آن بخشی از پارک را شامل میشد که به موازات خیابان ولیعصر قرار داشته و «بلوار کنار جاده» نامیده میشد و بهصورت بلواری بهطول ۱۰۰۰ متر بَرِ خیابان ولیعصر در سال ۱۳۴۷ به بهرهبرداری رسید. کار ساخت فاز دوم بر پایهٔ طرحی از پارکسازی انگلیسی و با الهام از بوستانهای آن کشور در تپههای غربی ادامه یافت و در ۱۳۵۳ به بهرهبرداری رسید. این بخش از پارک از شمال به صدا و سیما، از جنوب به خیابان نیایش و از غرب به باشگاه انقلاب میرسد.
بر پایهٔ نظرسنجی انجام شده مرکز تحقیقات و مطالعات رسانهای همشهری، بوستان ملت نخستین بوستانی است که یک شهروند تهرانی به یک میهمان غیر تهرانی معرفی میکند.
باغ خدایان
باغ خدایان یا گاردن آو د گادز (به انگلیسی: Garden of the Gods) تاسیس ۱۹۰۹، پارکی طبیعی در ایالت کلرادو در ایالات متحده آمریکا است.
این پارک که ۱۳۰۰ هکتار مساحت دارد حاوی چشماندازهای طبیعی فراوان یا صخرههایی با شکلهای غریبی است.
این پارک در نزدیکی شهر کلرادو اسپرینگز است.
بوستان گیاهشناسی سن آنتونیو
بوستان گیاهشناسی سن آنتونیو (به انگلیسی: San Antonio Botanical Garden) نام یک بوستان عمومی گیاهشناسی در شهر سن آنتونیو در تگزاس است.
این باغ گیاهشناسی در سال ۱۹۸۰ بنا گردید و ۱۳٫۳۵ هکتار وسعت دارد.
معماری
ساختمانهای این موزه توسط معمار آرژانتینی امیلیو آمباز طراحی گردید.
مدیسن اسکوئر گاردن
مَدیسون اِسکوئِر گاردِن (به انگلیسی: Madison Square Garden) که با نامهای اماسجی (MSG)، گاردن (Garden) و همینطور مشهورترین صحنهٔ جهان نیز شناخته میشود، از مراکز عمومی و تفریحی نیویورک در کشورآمریکا است. این مرکز سرپوشیده میباشد. مدیسون اسکوئر گاردن خانهٔ تیمهای ورزشی نیویورک رنجرز و نیویورک نیکز نیز است. علاوهبر مسابقات، کنسرتها و ویژهبرنامههایی همانند مراسم اهدای جایزهٔ گِرَمی نیز در این محل برگزار شده است. همچنین نمایش سگ وستمینستر کنل کلاب نیز در این محل به صورت سالیانه برگزار میشود.
مدیوسن اسکوئر گاردن بعد از ورزشگاه منچستر ایوینینگ نیوز آرنا در شهر منچستر انگلستان و ورزشگاه اُتو آرنا در لندن انگلستان، شلوغترین صحنه یا آرِنای جهان (Arena) در عرصهٔ کنسرتهای موسیقی است.
پارک آبی فورت وورث
پارک آبی شهر فورت وورث (Fort Worth Water Gardens) یکی از پارکهای مشهور تگزاس در ایالات متحده آمریکاست.
این پارک آبی در مرکز شهر فورت وورث در تگزاس قرار دارد و توسط استاد بزرگ معماری فیلیپ جانسون و نیز جان بورگی طراحی گردیده است.
جهتیابی با نشانههای طبیعی
هرگونهای از درختان برشها و خصوصیات خاصّ خود را دارد. باد و آفتاب بر درختان تأثیر میگذارند و این سرنخی است برای محاسبه جهت شمال-جنوب.
این روشها خیلی قابل اطمینان نیستند. مثلاً «باد غالب» ممکن است حالت عادی را به طور قابلملاحظهای تغییر دهد و باعث تغییر و انحراف آن شود. همچنین در جنگلهای انبوه -به دلیل عدم نفوذ و رسوخ آفتاب درون آنها- برخی روشها کارا نخواهند بود. اگر از علامتهای طبیعی استفاده میکنید، برای تصمیمگیری، باید هر چند تا علامت مختلف را که میتوانید پیدا کنید.
بسیاری از روشهای زیر بر اساس آفتاب هستند: در نیمکرهٔ شمالی زمین، جهت رو به جنوب در معرض آفتاب بیشتری است. تابش خورشید رشد شاخهها و برگها را زیاد میکند.
۱- جهتیابی با خزهها و گلسنگها: سمت شمالی درختان و تختهسنگها، گلسنگها و خزههای بیشتری دارد؛ چرا که نمناکتر و مرطوبتر از سمت جنوبی آنهاست.
خزه در جایی رشد میکند که دارای سایه و آب زیادی باشد؛ محلهای خنک و نمناک. تنهٔ درختان در سمت شمالی سایه و رطوبت بیشتری دارد، و در نتیجه خزهها معمولاً بیشتر در این سمت میرویند.
این روش همیشه نتیجهٔ درست به ما نمیدهد. ۱) هرچند سمت شمالی در سایهٔ بیشتری است، ولی لزوماً رطوبت سمت شمال بیشتر نیست؛ و برای رشد خزهها رطوبت مهمتر از سایه است(جایی که رطوبت در آنجا بیشتر ماندگار است). ۲) گاه ممکن است درختان و پوشش گیاهی مجاور طرف دیگر درخت را هم سایه کند. ۳) در یک اقلیم بارانی(جنگلها و بیشههای مرطوب) ممکن است همه طرف درخت نمناک باشد(یعنی خزه دور برخی درختان در همهطرف رشد کرده؛ البته معمولاً در جهت جنوب بیشتر رشد کردهاست). ۴) ممکن است باد مانع رشد خزه در طرف شمالی درخت شود. ۵) در مناطق خشک هم که اصلاً خزهای وجود ندارد!
ضمناً در نظر داشته باشید که معمولاً خزه در جهت نور آفتاب(جنوب) خرمایی رنگ است و در مکانهای سایه و مرطوب سبز یا طوسی رنگ.
۲- جهتیابی با درختان: از آنجا که سمت شمالی درختان در معرض آفتاب کمتری است، درختان در این سمتشان شاخوبرگ کمتری دارند.
به دلیل آنکه آفتاب بیشتر از سمت جنوب میتابد، درختان جنوب بهتر و بیشتر رشد میکنند. وجود درختانی مانند صنوبر سیاه و سفید، راش، بلوط، درختان آزاد، شاه بلوط هندی، افرا نروژی و درخت اقاقیا صحت این مسئله را ثابت میکند. این درختها در جنوب بیشتر دیده میشوند.
پوست درختان قدیمی در سمت رو به آفتاب(جنوب) معمولاً نازکتر است.
پوسیده بودن یک طرف از اکثر درختان جنگل، جهت شمال را به ما نشان میدهد؛ سمت پوسیده شمال است.
به خاطر نوع تابش خورشید، شاخههای جنوبی اکثر درختان افقیتر و شاخههای شمالی عمودیترند.
در کوههای سنگی، کاجهای انحناپذیر در شیب جنوبی، و صنوبرهای انگلمان در شیب شمالی میرویند.
معمولاً درختان برگ ریز در شیبهای جنوبی تپهها میرویند و سراشیبهای شمالی همیشه سبز است.
زمینِ اطراف ریشهٔ درختان، به سمت جنوب سستتر و توخالیتر از قسمت شمالی است. پس زمین به سمت شمال سفتتر بوده و به خشکی زمین جنوبی نیست.
رشد پوشش گیاهی در سمت جنوبی تپهها بیشتر از سمت شمالی خواهد بود.
۳-جهتیابی با تنهٔ درختان بریدهشده: اگر مقطع درخت بریدهشدهای را نگاه کنید، تعدادی دایرهٔ هم مرکز را مشاهده خواهید کرد، که هر یک از آنها نشان یک سال عمر درخت میباشد. درختی که بطور دائم آفتاب به تنهاش بتابد، دایرههای نشاندهنده عمر آن درخت در یک سمت به هم نزدیکتر شده و در سمت دیگر از هم دور خواهند بود. سمتی که فاصله خطوط حلقههای سنی درخت به هم نزدیکتر باشد سمت شمال را مشخص میکند، و سمتی که خطوط حلقههای سنی از هم فاصلهٔ بیشتری داشته باشد سمت جنوب را نشان میدهد؛ به علت تابش زیاد آفتاب و رشد شدیدتر آن.
۴- جهتیابی به کمک گلها و گیاهان: گیاهان، و گلهای درختان تمایل دارند رو به آفتاب قرار بگیرند؛ یعنی جنوب یا شرق.
برخی گیاهان برای جهتیابی اشتهار یافتهاند. مثلاً در آمریکا گُلی وجود دارد که همیشه جهتگیری شمالی-جنوبی دارد (رشد برگهایش به سمت خط شمال- جنوب است) و آن را «گیاه قطبنما(یا Compass Plant)» و یا «رُزینوید(Rosinweed)» میخوانند. نام علمی آن «سیلفیوم لاکینیاتوم» (Silphium laciniatum) است، و مسافران اولیهٔ این سرزمین از این گیاه برای جهتیابی استفاده میکردهاند.
اکالیپتوس استرالیایی هم گیاهی جهتیاب است. این گیاه که در سرزمینهای گرم و خشک میروید، برگهایش رو به شمال یا جنوب است.
همچنین درختی به نام «نخل رهنوردان([ یا Traveler’s Palm])» وجود دارد که محور شاخههایش شرقی-غربی اند.
همانطور که گفته شد، این که کدام طرف شرق است و کدام طرف غرب، یا کدام یک از طرفین شمال یا جنوب است را میتوان با توجه به سمت خورشید و ماه در آسمان یا روشهای دیگر یافت -ماه و خورشید تقریباً در سمت جنوبی آسمان قرار دارند.
۵- جهتیابی به کمک باد غالب: بادها را از جهتی که میوزند، نامگذاری میکنند مانند باد شمالی از شمال. هر منطقهای باد غالب و برجستهای دارد که در فصل خاص یا گاهی در تمام فصول حکمفرماست. باد غالب، باد خاصی است که وزش آن طولانیتر بوده و در جهت خاصی میوزد. با دانستن جهت بادهای غالب میتوانید چهار جهت اصلی را تشخیص دهید.
معمولاً نام باد را از جهتی که وزیدهاست، نامگذاری میکنند. مثلاً باد شمال یعنی بادی که از شمال به سمت جنوب میوزد.
برای جهتیابی به کمک باد غالب، ۱) ابتدا باید جهت باد غالب منطقه را دانست. ۲) سپس باید در جایی که هستیم جهت باد غالب را تشخیص دهیم. برای نمونه، اگر بدانیم که در منطقهٔ ما باد غالب از شرق میوزد، و ضمناً جهت باد غالب منطقه را تشخیص دهیم، طرف منشأ باد شرق خواهد بود؛ که با دانستن شرق، دیگر جهتهای اصلی هم به سادگی یافته میشوند.
نکتهٔ اول: اگر جهت باد غالب منطقهتان را نمیدانید، اطلاعات زیر ممکن است کمککار باشد:
در نواحی معتدل، باد غالب از غرب میوزد. (در هر دو نیم کره شمالی و جنوبی)
در نواحی گرمسیری، باد غالب بین مناطق شمال شرقی و جنوب شرقی جریان دارد.
در نواحی استوایی، باد غالب معمولاً از سمت شرق میوزد.
نکتهٔ دوم: جهت باد غالب منطقه را تشخیص دهیم:
در هر منطقهای باد غالب ویژگیهای خاص خود را دارد؛ مثل درجه حرارت، رطوبت و سرعت که در فصول مختلف تغییر میکند.
باد غالب بر رشد درختان و گیاهان، جهت جمع شدن برفهای باد آورنده و در جهت علفهای بلند تأثیرگذار است. در واقع باد غالب بیشترین تأثیر را بر روی جهت پوشش گیاهی، برف، ماسه یا دیگر اشیای روی سطح زمین دارد.
الف)درختان:
جهت خم شدن اغلب درختان منطقه نشان دهنده جهت وزش باد غالب منطقهاست. برای نمونه اگر درختان به طرف شمال منحرف و متمایل شدهاند، باد غالب محتملا از سمت جنوب وزیدهاست.
اثر دیگری که باد غالب بر درختان دارد این است که: در جهتی که از وزش باد در امان است، شاخ و برگ بیشتری رشد کردهاست.
در واقع باد ممکن است با صدمه زدن یا خشک کردن شاخههای جوان، رشد درخت را کند یا متوقف کند. معمولاً وزش باد، باعث کند شدن رشد درختان میشود؛ برعکسِ خورشید، که رشد شاخهها و برگها را زیاد میکند.
در زمستان باد غالب معمولاً با برف و تگرگ همراه است، که باعث شکستن شاخههای جوان میشود.
درختی که برای تعیین جهت استفاده میشود، باید در محلی باز و وسیع باشد. نباید در پناه تپه، درختان دیگر یا ساختمانها باشد. چند تا از درختان نزدیک به هم را مورد آزمایش قرار دهید. مطمئن شوید که درختان هرس نشده باشند.
از آنجا که درختان تحت تأثیر عوامل زیادی هستند، باید یافتههای خود را با مشاهدهٔ درختان متعددی در همسایگی یکدیگر تأیید کنید.
ب)ماسه و برف:
امواج ماسه در بیابانها، و امواج پستی-بلندیهای برف در مناطق قطبی جهت باد را نشان میدهند. البته گاه به خاطر آنکه این موجها خیلی کوچکاند و از چند سانتیمتر تجاوز نمیکنند، برای یافتن باد غالب نمیتوانند کمککار باشند، زیرا میتوانند با هر باد تند موضعی به سرعت تشکیل شوند.
در بیابانها انواع مختلف تلماسهها وجود دارند، که شکل آنها جهت باد غالب را نمایان میسازد؛ همچنین در مورد تلیخهای قطب: در مناطقی که به شدت پوشیده از برفاند، باد غالب تودههای برف را میراند و آنها را تبدیل به تلهای برآمدهای میسازد. این تلها از چند سانتیمتر تا یک متر ارتفاع دارند، و موازی باد غالب تشکیل میشوند. در واقع برف از لحاظ فیزیکی شبیه ماسه عمل میکند.
ج) نسیم: برخی مناطق الگوی حرکت جریان هوایشان نوسان بیشتری نسبت به جاهای دیگر دارد. مثلاً مردم کنار ساحل با نسیم دریا مأنوساند. معمولاً بعدازظهرها نسیم مداومی از طرف دریا میوزد. در شب هم معمولاً جهت نسیم برعکس میشود و از خشکی به سمت دریا میوزد. نسیم مشابهی در درهها و کوهها میوزد: در روز نسیمی از دره به سمت بالای کوه وزیدن میگیرد؛ و در شب برعکس، نسیم از بالا به سمت دره میوزد. اگر -مثلاً به کمک نقشه- بدانیم که دریا یا کوه (یا ساحل یا دره) در کدام جهتمان است، میتوانیم جهتهای اصلی را بیابیم.
د) هوای گرم و سرد: در نیمکرهٔ شمالی زمین هوایی که از شمال میآید معمولاً سردتر از هوایی است که از جنوب میآید(بادهای شمالی از بادهای جنوبی سردتر است).
هـ) سایر موارد:
اگر گمان میکنید که بادی که در لحظه میوزد باد غالب منطقهاست، میتوانید به درختان در مسیر باد نگاه کنید. با نگاه به نوک درختان میتوانید جهت باد را بفهمید.
میتوانید به تغییر جهت ابرها دقت کنید؛ بهویژه ابرهای بلندی که توسط بادهای غالب آورده میشوند.
در روی دریا و اقیانوسها بادهای غالب دارای ویژگیها و ابرهای خاص خود هستند.
۶- جهتیابی به کمک رودخانهها: بسیاری از رودها و نهرها در نیمکرهٔ شمالی زمین رو به جنوب سرازیرند، یعنی رو به استوا. این روند عمومی رودهاست، ولی همیشه درست نیست. مثلاً رود نیل -که تماماً در نیمکرهٔ شمالی است- به سوی شمال جریان دارد و به مدیترانه میریزد.
۷- جهتیابی به کمک حیوانات و حشرات:
مورچهها خاکِ لانهٔ خود را به سمت جنوب یا شرق میریزند. مورچهها چنین میکنند تا در هنگام روز خاکریزشان به عنوان سایهبانی برایشان عمل کند، تا راحتتر کار خود را انجام دهند.
مورچهها خانههای خود(مورتپهها) را بر روی شیبهای جنوب شرقی میسازند؛ زیرا خورشید در پاییز و زمستان بیشتر به این قسمتها میتابد. آنها مورتپههای خود را نزدیک درختان و صخرههای جنوبی و جنوب شرقی بنا میکنند.
اگر شما در کنار برکه یا دریاچهای باشید که پرندگان، ماهیان یا دوزیستان در حال تولیدمثل هستند، در نظر داشته باشید که آنها معمولاً ترجیح میدهند در سمت غربی زاد و ولد (تولیدمثل و پرورش) نمایند.
دارکوب(شانهبهسر) معمولاً حفرههایش را در سمت شرقی درخت حفر میکند.
سنجابها هم معمولاً در سوراخهای سمت شرقیِ درختان خانه و لانه میگزینند.
۸- جهتیابی به کمک خانههای شهری: امروزه معمولاً خانهها را به موازات شمال -جنوب یا شرق-غرب میسازند؛ یعنی نسبت به جهتهای اصلی مورب نمیسازند. این میتواند در تنظیم صحیح جهتها و تصحیح روشهای تقریبی بالا کمککار باشد. باید توجه کرد که در بسیاری موارد این اصل رعایت نشدهاست.
قطب مغناطیسی شمال
قطبهای مغناطیسی یعنی جایی که خطوط میدان مغناطیسی به صورت واگرا از زمین خارج (جنوب مغناطیسی) و یا به صورت همگرا به آن وارد (شمال مغناطیسی) میشوند.
عقربه قطبنما -به عنوان یک وسیله مغناطیسی (یک آهنربا)- وقتی که آزادانه معلق شود، قطبهای مغناطیسی را یافته و در جهت آنها آرایش میگیرد؛ یعنی جایی که عموماً شمال حقیقی نیست (بهجز برخی مناطق کره زمین). زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی، «میل مغناطیسی» نامیده میشود.
قطبهای مغناطیسی زمین در طول زمان تغییر میکنند. قطب شمال مغناطیسی در سال ۲۰۰۱ در موقعیت ۸۱٫۳ درجه شمالی و ۱۱۰٫۸ درجه غربی، در سال ۲۰۰۵ در موقعیت ۸۳٫۱ درجه شمالی و ۱۱۷٫۸ درجه غربی و در سال ۲۰۰۹ در موقعیت ۸۴٫۹ درجه شمالی و ۱۳۱٫۰ درجه غربی بودهاست. در سال ۲۰۱۲ قطب مغناطیسی شمال در موقعیت ۸۵٫۹ درجه شمالی و ۱۴۷٫۰ درجه غربی قرار گرفت.
هر ۲۵ هزار سال، قطبهای مغناطیسی یک دور کامل میزنند.
قطب شمال مغناطیسی، سالانه ۷٫۳۴ کیلومتر جابهجا میشود.
انحراف مغناطیسی
انحراف مغناطیسی خطای ناشی از تأثیرات جاذبههای مغناطیسی موضعی و منطقهای (مانند فلز و الکتریسیته) ااست، که باید در کنار میل مغناطیسی در نظر گرفته شود. هر گاه قطبنما در نزدیکی اشیای آهنی یا فولادی و یا منابع الکتریکی قرار گرفته باشد، عقربهاش از جهت قطب مقداری منحرف میشود. کلاً به همراه داشتن اشیایی از جنس آهن یا انواع مشابه آن میتواند باعث اختلال در حرکت عقربه شود. حتی وجود یک گیره کاغذ روی نقشه ممکن است مساله ساز شود. بنابراین، هنگام استفاده از قطبنما باید مطمئن شویم که از اشیای انحرافدهنده آن، بهطور کلی دور است. همچنین احتمال تأثیرگذاری جاذبههای مغناطیسی موجود در خاک نیز وجود دارد، که بسیار نادر است؛ ولی در مکانهایی که مثلاً معدن آهن وجود دارد باید در نظر گرفته شود.
میل مغناطیسی
انحراف مغناطیسی یا تغییر مغناطیسی یا میل مغناطیسی زاویه بین نصف النهار مغناطیسی و نصف النهار جغرافیایی در هر نقطه از سطح زمین است.
میل مغناطیسی، در هر نقطه از زمین، زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی در آن نقطه است؛ یعنی زاویهٔ بین سمتی که عقربهٔ قطبنما نشان میدهد، و سمت شمال جغرافیایی. منابع مختلف میل مغناطیسی را «شیب مغناطیسی» یا «تنزل مغناطیسی» یا «تغییر مغناطیسی» هم مینامند. برخی به آن انحراف مغناطیسی هم گفتهاند، ولی دیگران این واژه را برای انحراف عقربهٔ قطبنما در اثر عوامل محیطی (مانند وسایل آهنی و منابع الکتریکی و غیره) مناسبتر میدانند.
میل مغناطیسی با موقعیت، زمان (سالانه و روزانه)، ناهنجاریهای مغناطیسی محلی، ارتفاع (جزئی و قابل صرف نظر) و فعالیتهای مغناطیسی خورشید تغییر میکند. میل مغناطیسی در طول خطوطی &mdash؛ که اصطلاحا خطوط هم ارز∗ نامیده میشوند &mdash؛ ثابت است. خط فرضی با میل مغناطیسی صفر درجه در حال حاضر از غرب خلیج هودسن، دریاچه سوپریور، دریاچه میشیگان و فلوریدا عبور میکند.
تعیین میل مغناطیسی
اگر عقربه قطبنما شرق یا غربِ شمال واقعی را به عنوان شمال مشخص نماید، این اختلاف به ترتیب میل مغناطیسی شرقی یا غربی نامیده میشود. شمال مغناطیسی هم در نیمکره شمالی و هم در نیمکره جنوبی به عنوان مرجع میل مغناطیسی است. مقدار زاویهٔ انحراف بستگی با محل آزمایش دارد. برای تعیین میل مغناطیسی در یک منطقه مورد نظر میتوان از موارد زیر استفاده کرد:
نقشههای توپوگرافی چاپ شده: این نقشه ها با اندازه گیری های متعدد میل مغناطیسی در نقاط مختلف کرهٔ زمین تهیه می شوند. در برخی نقشهها میل مغناطیسی منطقه به وسیله زاویه بین دو پیکان شمال مغناطیسی (MN) و شمال حقیقی (GN) نشان داده شده است.
نمودارهای خطوط همارز چاپ شده و یا موجود در وبگاهها، که میل مغناطیسی را نشان میدهند.
حسابگر آنلاین برای مشخص نمودن آخرین میل مغناطیسی، برای یک موقعیت مشخص (طول و عرض جغرافیایی) و زمان مشخص.
لازم به ذکر است که در یک محل مقدار زاویهٔ انحراف برحسب زمان اندکی تغییر میکند و اندازهٔ آن در نقاط مختلف زمین متفاوت است.
در ایران میل مغناطیسی به سمت شرق است و مقدار زاویه آن در مکانهای مختلف متفاوت است. برای نمونه در ۱۲ خردادماه سال ۱۳۸۶ میل مغناطیسی تهران &mdash؛ طبق محاسبات &mdash؛ برابر ۴ درجه و چهار دقیقه به سمت شرق بودهاست، که هر سال نزدیک چهار دقیقه (کمتر از یکدهم درجه) به سمت شرق افزایش پیدا میکند.
مثال
چنانچه به کمک عقربهٔ مغناطیسی به طرف قطب شمال یا جنوب برویم، به قطب شمال و جنوب واقعی کرهٔ زمین نمیرسیم. علت این است که قطب شمال و جنوب جغرافیایی و مغناطیسی کرهٔ زمین، با هم یکی نیست؛ یعنی اینکه قطب شمال مغناطیسی زمین، درست روی قطب شمال جغرافیایی زمین قرار ندارد و اگر دو قطب جغرافیایی و مغناطیسی زمین را توسط خطی فرضی به به نام محور به هم وصل کنیم، بین دو محور مغناطیسی و محور جغرافیایی زمین، زاویهای ساخته میشود که به آن، زاویهٔ میل مغناطیسی گویند.
هرگونهای از درختان برشها و خصوصیات خاصّ خود را دارد. باد و آفتاب بر درختان تأثیر میگذارند و این سرنخی است برای محاسبه جهت شمال-جنوب.
این روشها خیلی قابل اطمینان نیستند. مثلاً «باد غالب» ممکن است حالت عادی را به طور قابلملاحظهای تغییر دهد و باعث تغییر و انحراف آن شود. همچنین در جنگلهای انبوه -به دلیل عدم نفوذ و رسوخ آفتاب درون آنها- برخی روشها کارا نخواهند بود. اگر از علامتهای طبیعی استفاده میکنید، برای تصمیمگیری، باید هر چند تا علامت مختلف را که میتوانید پیدا کنید.
بسیاری از روشهای زیر بر اساس آفتاب هستند: در نیمکرهٔ شمالی زمین، جهت رو به جنوب در معرض آفتاب بیشتری است. تابش خورشید رشد شاخهها و برگها را زیاد میکند.
۱- جهتیابی با خزهها و گلسنگها: سمت شمالی درختان و تختهسنگها، گلسنگها و خزههای بیشتری دارد؛ چرا که نمناکتر و مرطوبتر از سمت جنوبی آنهاست.
خزه در جایی رشد میکند که دارای سایه و آب زیادی باشد؛ محلهای خنک و نمناک. تنهٔ درختان در سمت شمالی سایه و رطوبت بیشتری دارد، و در نتیجه خزهها معمولاً بیشتر در این سمت میرویند.
این روش همیشه نتیجهٔ درست به ما نمیدهد. ۱) هرچند سمت شمالی در سایهٔ بیشتری است، ولی لزوماً رطوبت سمت شمال بیشتر نیست؛ و برای رشد خزهها رطوبت مهمتر از سایه است(جایی که رطوبت در آنجا بیشتر ماندگار است). ۲) گاه ممکن است درختان و پوشش گیاهی مجاور طرف دیگر درخت را هم سایه کند. ۳) در یک اقلیم بارانی(جنگلها و بیشههای مرطوب) ممکن است همه طرف درخت نمناک باشد(یعنی خزه دور برخی درختان در همهطرف رشد کرده؛ البته معمولاً در جهت جنوب بیشتر رشد کردهاست). ۴) ممکن است باد مانع رشد خزه در طرف شمالی درخت شود. ۵) در مناطق خشک هم که اصلاً خزهای وجود ندارد!
ضمناً در نظر داشته باشید که معمولاً خزه در جهت نور آفتاب(جنوب) خرمایی رنگ است و در مکانهای سایه و مرطوب سبز یا طوسی رنگ.
۲- جهتیابی با درختان: از آنجا که سمت شمالی درختان در معرض آفتاب کمتری است، درختان در این سمتشان شاخوبرگ کمتری دارند.
به دلیل آنکه آفتاب بیشتر از سمت جنوب میتابد، درختان جنوب بهتر و بیشتر رشد میکنند. وجود درختانی مانند صنوبر سیاه و سفید، راش، بلوط، درختان آزاد، شاه بلوط هندی، افرا نروژی و درخت اقاقیا صحت این مسئله را ثابت میکند. این درختها در جنوب بیشتر دیده میشوند.
پوست درختان قدیمی در سمت رو به آفتاب(جنوب) معمولاً نازکتر است.
پوسیده بودن یک طرف از اکثر درختان جنگل، جهت شمال را به ما نشان میدهد؛ سمت پوسیده شمال است.
به خاطر نوع تابش خورشید، شاخههای جنوبی اکثر درختان افقیتر و شاخههای شمالی عمودیترند.
در کوههای سنگی، کاجهای انحناپذیر در شیب جنوبی، و صنوبرهای انگلمان در شیب شمالی میرویند.
معمولاً درختان برگ ریز در شیبهای جنوبی تپهها میرویند و سراشیبهای شمالی همیشه سبز است.
زمینِ اطراف ریشهٔ درختان، به سمت جنوب سستتر و توخالیتر از قسمت شمالی است. پس زمین به سمت شمال سفتتر بوده و به خشکی زمین جنوبی نیست.
رشد پوشش گیاهی در سمت جنوبی تپهها بیشتر از سمت شمالی خواهد بود.
۳-جهتیابی با تنهٔ درختان بریدهشده: اگر مقطع درخت بریدهشدهای را نگاه کنید، تعدادی دایرهٔ هم مرکز را مشاهده خواهید کرد، که هر یک از آنها نشان یک سال عمر درخت میباشد. درختی که بطور دائم آفتاب به تنهاش بتابد، دایرههای نشاندهنده عمر آن درخت در یک سمت به هم نزدیکتر شده و در سمت دیگر از هم دور خواهند بود. سمتی که فاصله خطوط حلقههای سنی درخت به هم نزدیکتر باشد سمت شمال را مشخص میکند، و سمتی که خطوط حلقههای سنی از هم فاصلهٔ بیشتری داشته باشد سمت جنوب را نشان میدهد؛ به علت تابش زیاد آفتاب و رشد شدیدتر آن.
۴- جهتیابی به کمک گلها و گیاهان: گیاهان، و گلهای درختان تمایل دارند رو به آفتاب قرار بگیرند؛ یعنی جنوب یا شرق.
برخی گیاهان برای جهتیابی اشتهار یافتهاند. مثلاً در آمریکا گُلی وجود دارد که همیشه جهتگیری شمالی-جنوبی دارد (رشد برگهایش به سمت خط شمال- جنوب است) و آن را «گیاه قطبنما(یا Compass Plant)» و یا «رُزینوید(Rosinweed)» میخوانند. نام علمی آن «سیلفیوم لاکینیاتوم» (Silphium laciniatum) است، و مسافران اولیهٔ این سرزمین از این گیاه برای جهتیابی استفاده میکردهاند.
اکالیپتوس استرالیایی هم گیاهی جهتیاب است. این گیاه که در سرزمینهای گرم و خشک میروید، برگهایش رو به شمال یا جنوب است.
همچنین درختی به نام «نخل رهنوردان([ یا Traveler’s Palm])» وجود دارد که محور شاخههایش شرقی-غربی اند.
همانطور که گفته شد، این که کدام طرف شرق است و کدام طرف غرب، یا کدام یک از طرفین شمال یا جنوب است را میتوان با توجه به سمت خورشید و ماه در آسمان یا روشهای دیگر یافت -ماه و خورشید تقریباً در سمت جنوبی آسمان قرار دارند.
۵- جهتیابی به کمک باد غالب: بادها را از جهتی که میوزند، نامگذاری میکنند مانند باد شمالی از شمال. هر منطقهای باد غالب و برجستهای دارد که در فصل خاص یا گاهی در تمام فصول حکمفرماست. باد غالب، باد خاصی است که وزش آن طولانیتر بوده و در جهت خاصی میوزد. با دانستن جهت بادهای غالب میتوانید چهار جهت اصلی را تشخیص دهید.
معمولاً نام باد را از جهتی که وزیدهاست، نامگذاری میکنند. مثلاً باد شمال یعنی بادی که از شمال به سمت جنوب میوزد.
برای جهتیابی به کمک باد غالب، ۱) ابتدا باید جهت باد غالب منطقه را دانست. ۲) سپس باید در جایی که هستیم جهت باد غالب را تشخیص دهیم. برای نمونه، اگر بدانیم که در منطقهٔ ما باد غالب از شرق میوزد، و ضمناً جهت باد غالب منطقه را تشخیص دهیم، طرف منشأ باد شرق خواهد بود؛ که با دانستن شرق، دیگر جهتهای اصلی هم به سادگی یافته میشوند.
نکتهٔ اول: اگر جهت باد غالب منطقهتان را نمیدانید، اطلاعات زیر ممکن است کمککار باشد:
در نواحی معتدل، باد غالب از غرب میوزد. (در هر دو نیم کره شمالی و جنوبی)
در نواحی گرمسیری، باد غالب بین مناطق شمال شرقی و جنوب شرقی جریان دارد.
در نواحی استوایی، باد غالب معمولاً از سمت شرق میوزد.
نکتهٔ دوم: جهت باد غالب منطقه را تشخیص دهیم:
در هر منطقهای باد غالب ویژگیهای خاص خود را دارد؛ مثل درجه حرارت، رطوبت و سرعت که در فصول مختلف تغییر میکند.
باد غالب بر رشد درختان و گیاهان، جهت جمع شدن برفهای باد آورنده و در جهت علفهای بلند تأثیرگذار است. در واقع باد غالب بیشترین تأثیر را بر روی جهت پوشش گیاهی، برف، ماسه یا دیگر اشیای روی سطح زمین دارد.
الف)درختان:
جهت خم شدن اغلب درختان منطقه نشان دهنده جهت وزش باد غالب منطقهاست. برای نمونه اگر درختان به طرف شمال منحرف و متمایل شدهاند، باد غالب محتملا از سمت جنوب وزیدهاست.
اثر دیگری که باد غالب بر درختان دارد این است که: در جهتی که از وزش باد در امان است، شاخ و برگ بیشتری رشد کردهاست.
در واقع باد ممکن است با صدمه زدن یا خشک کردن شاخههای جوان، رشد درخت را کند یا متوقف کند. معمولاً وزش باد، باعث کند شدن رشد درختان میشود؛ برعکسِ خورشید، که رشد شاخهها و برگها را زیاد میکند.
در زمستان باد غالب معمولاً با برف و تگرگ همراه است، که باعث شکستن شاخههای جوان میشود.
درختی که برای تعیین جهت استفاده میشود، باید در محلی باز و وسیع باشد. نباید در پناه تپه، درختان دیگر یا ساختمانها باشد. چند تا از درختان نزدیک به هم را مورد آزمایش قرار دهید. مطمئن شوید که درختان هرس نشده باشند.
از آنجا که درختان تحت تأثیر عوامل زیادی هستند، باید یافتههای خود را با مشاهدهٔ درختان متعددی در همسایگی یکدیگر تأیید کنید.
ب)ماسه و برف:
امواج ماسه در بیابانها، و امواج پستی-بلندیهای برف در مناطق قطبی جهت باد را نشان میدهند. البته گاه به خاطر آنکه این موجها خیلی کوچکاند و از چند سانتیمتر تجاوز نمیکنند، برای یافتن باد غالب نمیتوانند کمککار باشند، زیرا میتوانند با هر باد تند موضعی به سرعت تشکیل شوند.
در بیابانها انواع مختلف تلماسهها وجود دارند، که شکل آنها جهت باد غالب را نمایان میسازد؛ همچنین در مورد تلیخهای قطب: در مناطقی که به شدت پوشیده از برفاند، باد غالب تودههای برف را میراند و آنها را تبدیل به تلهای برآمدهای میسازد. این تلها از چند سانتیمتر تا یک متر ارتفاع دارند، و موازی باد غالب تشکیل میشوند. در واقع برف از لحاظ فیزیکی شبیه ماسه عمل میکند.
ج) نسیم: برخی مناطق الگوی حرکت جریان هوایشان نوسان بیشتری نسبت به جاهای دیگر دارد. مثلاً مردم کنار ساحل با نسیم دریا مأنوساند. معمولاً بعدازظهرها نسیم مداومی از طرف دریا میوزد. در شب هم معمولاً جهت نسیم برعکس میشود و از خشکی به سمت دریا میوزد. نسیم مشابهی در درهها و کوهها میوزد: در روز نسیمی از دره به سمت بالای کوه وزیدن میگیرد؛ و در شب برعکس، نسیم از بالا به سمت دره میوزد. اگر -مثلاً به کمک نقشه- بدانیم که دریا یا کوه (یا ساحل یا دره) در کدام جهتمان است، میتوانیم جهتهای اصلی را بیابیم.
د) هوای گرم و سرد: در نیمکرهٔ شمالی زمین هوایی که از شمال میآید معمولاً سردتر از هوایی است که از جنوب میآید(بادهای شمالی از بادهای جنوبی سردتر است).
هـ) سایر موارد:
اگر گمان میکنید که بادی که در لحظه میوزد باد غالب منطقهاست، میتوانید به درختان در مسیر باد نگاه کنید. با نگاه به نوک درختان میتوانید جهت باد را بفهمید.
میتوانید به تغییر جهت ابرها دقت کنید؛ بهویژه ابرهای بلندی که توسط بادهای غالب آورده میشوند.
در روی دریا و اقیانوسها بادهای غالب دارای ویژگیها و ابرهای خاص خود هستند.
۶- جهتیابی به کمک رودخانهها: بسیاری از رودها و نهرها در نیمکرهٔ شمالی زمین رو به جنوب سرازیرند، یعنی رو به استوا. این روند عمومی رودهاست، ولی همیشه درست نیست. مثلاً رود نیل -که تماماً در نیمکرهٔ شمالی است- به سوی شمال جریان دارد و به مدیترانه میریزد.
۷- جهتیابی به کمک حیوانات و حشرات:
مورچهها خاکِ لانهٔ خود را به سمت جنوب یا شرق میریزند. مورچهها چنین میکنند تا در هنگام روز خاکریزشان به عنوان سایهبانی برایشان عمل کند، تا راحتتر کار خود را انجام دهند.
مورچهها خانههای خود(مورتپهها) را بر روی شیبهای جنوب شرقی میسازند؛ زیرا خورشید در پاییز و زمستان بیشتر به این قسمتها میتابد. آنها مورتپههای خود را نزدیک درختان و صخرههای جنوبی و جنوب شرقی بنا میکنند.
اگر شما در کنار برکه یا دریاچهای باشید که پرندگان، ماهیان یا دوزیستان در حال تولیدمثل هستند، در نظر داشته باشید که آنها معمولاً ترجیح میدهند در سمت غربی زاد و ولد (تولیدمثل و پرورش) نمایند.
دارکوب(شانهبهسر) معمولاً حفرههایش را در سمت شرقی درخت حفر میکند.
سنجابها هم معمولاً در سوراخهای سمت شرقیِ درختان خانه و لانه میگزینند.
۸- جهتیابی به کمک خانههای شهری: امروزه معمولاً خانهها را به موازات شمال -جنوب یا شرق-غرب میسازند؛ یعنی نسبت به جهتهای اصلی مورب نمیسازند. این میتواند در تنظیم صحیح جهتها و تصحیح روشهای تقریبی بالا کمککار باشد. باید توجه کرد که در بسیاری موارد این اصل رعایت نشدهاست.
قطب مغناطیسی شمال
قطبهای مغناطیسی یعنی جایی که خطوط میدان مغناطیسی به صورت واگرا از زمین خارج (جنوب مغناطیسی) و یا به صورت همگرا به آن وارد (شمال مغناطیسی) میشوند.
عقربه قطبنما -به عنوان یک وسیله مغناطیسی (یک آهنربا)- وقتی که آزادانه معلق شود، قطبهای مغناطیسی را یافته و در جهت آنها آرایش میگیرد؛ یعنی جایی که عموماً شمال حقیقی نیست (بهجز برخی مناطق کره زمین). زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی، «میل مغناطیسی» نامیده میشود.
قطبهای مغناطیسی زمین در طول زمان تغییر میکنند. قطب شمال مغناطیسی در سال ۲۰۰۱ در موقعیت ۸۱٫۳ درجه شمالی و ۱۱۰٫۸ درجه غربی، در سال ۲۰۰۵ در موقعیت ۸۳٫۱ درجه شمالی و ۱۱۷٫۸ درجه غربی و در سال ۲۰۰۹ در موقعیت ۸۴٫۹ درجه شمالی و ۱۳۱٫۰ درجه غربی بودهاست. در سال ۲۰۱۲ قطب مغناطیسی شمال در موقعیت ۸۵٫۹ درجه شمالی و ۱۴۷٫۰ درجه غربی قرار گرفت.
هر ۲۵ هزار سال، قطبهای مغناطیسی یک دور کامل میزنند.
قطب شمال مغناطیسی، سالانه ۷٫۳۴ کیلومتر جابهجا میشود.
انحراف مغناطیسی
انحراف مغناطیسی خطای ناشی از تأثیرات جاذبههای مغناطیسی موضعی و منطقهای (مانند فلز و الکتریسیته) ااست، که باید در کنار میل مغناطیسی در نظر گرفته شود. هر گاه قطبنما در نزدیکی اشیای آهنی یا فولادی و یا منابع الکتریکی قرار گرفته باشد، عقربهاش از جهت قطب مقداری منحرف میشود. کلاً به همراه داشتن اشیایی از جنس آهن یا انواع مشابه آن میتواند باعث اختلال در حرکت عقربه شود. حتی وجود یک گیره کاغذ روی نقشه ممکن است مساله ساز شود. بنابراین، هنگام استفاده از قطبنما باید مطمئن شویم که از اشیای انحرافدهنده آن، بهطور کلی دور است. همچنین احتمال تأثیرگذاری جاذبههای مغناطیسی موجود در خاک نیز وجود دارد، که بسیار نادر است؛ ولی در مکانهایی که مثلاً معدن آهن وجود دارد باید در نظر گرفته شود.
میل مغناطیسی
انحراف مغناطیسی یا تغییر مغناطیسی یا میل مغناطیسی زاویه بین نصف النهار مغناطیسی و نصف النهار جغرافیایی در هر نقطه از سطح زمین است.
میل مغناطیسی، در هر نقطه از زمین، زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی در آن نقطه است؛ یعنی زاویهٔ بین سمتی که عقربهٔ قطبنما نشان میدهد، و سمت شمال جغرافیایی. منابع مختلف میل مغناطیسی را «شیب مغناطیسی» یا «تنزل مغناطیسی» یا «تغییر مغناطیسی» هم مینامند. برخی به آن انحراف مغناطیسی هم گفتهاند، ولی دیگران این واژه را برای انحراف عقربهٔ قطبنما در اثر عوامل محیطی (مانند وسایل آهنی و منابع الکتریکی و غیره) مناسبتر میدانند.
میل مغناطیسی با موقعیت، زمان (سالانه و روزانه)، ناهنجاریهای مغناطیسی محلی، ارتفاع (جزئی و قابل صرف نظر) و فعالیتهای مغناطیسی خورشید تغییر میکند. میل مغناطیسی در طول خطوطی &mdash؛ که اصطلاحا خطوط هم ارز∗ نامیده میشوند &mdash؛ ثابت است. خط فرضی با میل مغناطیسی صفر درجه در حال حاضر از غرب خلیج هودسن، دریاچه سوپریور، دریاچه میشیگان و فلوریدا عبور میکند.
تعیین میل مغناطیسی
اگر عقربه قطبنما شرق یا غربِ شمال واقعی را به عنوان شمال مشخص نماید، این اختلاف به ترتیب میل مغناطیسی شرقی یا غربی نامیده میشود. شمال مغناطیسی هم در نیمکره شمالی و هم در نیمکره جنوبی به عنوان مرجع میل مغناطیسی است. مقدار زاویهٔ انحراف بستگی با محل آزمایش دارد. برای تعیین میل مغناطیسی در یک منطقه مورد نظر میتوان از موارد زیر استفاده کرد:
نقشههای توپوگرافی چاپ شده: این نقشه ها با اندازه گیری های متعدد میل مغناطیسی در نقاط مختلف کرهٔ زمین تهیه می شوند. در برخی نقشهها میل مغناطیسی منطقه به وسیله زاویه بین دو پیکان شمال مغناطیسی (MN) و شمال حقیقی (GN) نشان داده شده است.
نمودارهای خطوط همارز چاپ شده و یا موجود در وبگاهها، که میل مغناطیسی را نشان میدهند.
حسابگر آنلاین برای مشخص نمودن آخرین میل مغناطیسی، برای یک موقعیت مشخص (طول و عرض جغرافیایی) و زمان مشخص.
لازم به ذکر است که در یک محل مقدار زاویهٔ انحراف برحسب زمان اندکی تغییر میکند و اندازهٔ آن در نقاط مختلف زمین متفاوت است.
در ایران میل مغناطیسی به سمت شرق است و مقدار زاویه آن در مکانهای مختلف متفاوت است. برای نمونه در ۱۲ خردادماه سال ۱۳۸۶ میل مغناطیسی تهران &mdash؛ طبق محاسبات &mdash؛ برابر ۴ درجه و چهار دقیقه به سمت شرق بودهاست، که هر سال نزدیک چهار دقیقه (کمتر از یکدهم درجه) به سمت شرق افزایش پیدا میکند.
مثال
چنانچه به کمک عقربهٔ مغناطیسی به طرف قطب شمال یا جنوب برویم، به قطب شمال و جنوب واقعی کرهٔ زمین نمیرسیم. علت این است که قطب شمال و جنوب جغرافیایی و مغناطیسی کرهٔ زمین، با هم یکی نیست؛ یعنی اینکه قطب شمال مغناطیسی زمین، درست روی قطب شمال جغرافیایی زمین قرار ندارد و اگر دو قطب جغرافیایی و مغناطیسی زمین را توسط خطی فرضی به به نام محور به هم وصل کنیم، بین دو محور مغناطیسی و محور جغرافیایی زمین، زاویهای ساخته میشود که به آن، زاویهٔ میل مغناطیسی گویند.